Łotwa
|
Łotwa (łot. Latvija; òficjalnô pòzwa: Łotewskô Repùblika, łot. Latvijas Republika) – państwò w nordowi Eùropie. Òd nordë grańczi z Estonią, òd pôłniégò z Lëtwą, a ód pòrénkù – z Rusją i Biôłorusą. Stolëcą i nôwikszim gardã je Riga. Mô przistãp do Bôłtëcczégò Mòrza i brzegòwą liniã ò długòscë kòl 498 km. Nôleżi do NATO i Eùropejsczi Ùnie.
Geògrafiô
[edicëjô | editëjë zdrój]Pòłożenié
[edicëjô | editëjë zdrój]Leżi w nordowi Eùropie, na pòrénkòwim ùbrzegù Bôłtëcczégò Mòrza, zwiksza midzë 55° a 58° nordowi geògraficzny szérzë i 21°-29° pòrénkòwi geògraficzny długòscë.
Wiéchrzëzna
[edicëjô | editëjë zdrój]- całownô: 64,589 km²
- wiéchrzëzna lądu: 62,249 km²
- wiéchrzëzna wòdów: 2,340 km²
- môl na swiece wedle wiéchrzëznë: 125.
Lądowé grańce
[edicëjô | editëjë zdrój]- òglowô długòsc wszëtczich grańców: 1,370 km
- państwa, z jaczima mô grańce: Biôłorus 161 km, Estoniô 333 km, Lëtwa 544 km, Ruskô 332 km
Brzegòwô liniô
[edicëjô | editëjë zdrój]498 km (przistãp do Bôłtëcczégò Mòrza)
Klimat
[edicëjô | editëjë zdrój]Klimat przechódny midzë mòrsczim i kòntinentalnym, na jaczi mô cësk to, że krótkò je Bôłt - mòrze. Wiatrë nôwiãcy wieją òd pôłniowò-zôpadny stronë (czerënk òd Atlantikù) i przëwióny znądka lëft niese wiôlgą wielënã òpadënków (500-800 mm òb rok). Niebò je przez wiãkszosc czasu zacygniãté blónama. Òb rok słuńce swiécy strzédno le przez 30-40 dni. Nôbarżi słonecznym i sëchim miesącã je môj.
Lato je wiele razy chłodné i z deszczama. Dodatné temperaturë trzimają sã przez 125—155 dniów w rokù. Strzédnô cepłota czerwińca sygô 15—17 °C. Zëma bawi òd pòłowë gòdnika do pòłowë strëmiannika. Strzédnô cepłota stëcznika sygô òd −3 do −7 °C, chòc tej sej mòże spôdac nawetka do −40 °C.
Ùsztôłcenié terenu
[edicëjô | editëjë zdrój]Przeplôtają sã wëszawë i niżawë. Nôwiãkszą niżawą je Żmudzczé Pòbrzeżé.
Wësokòsc terenu
[edicëjô | editëjë zdrój]- strzédnô wësokòsc: 87 m. n.r.m.
- nôniższô wësokòsc: 0 m. n.r.m. Bôłtëcczé Mòrze
- nôwëższi czëp: 312 m. n.r.m. (Gaiziņkalns)
Gruńtë wedle ùżiwaniô
[edicëjô | editëjë zdrój]- rolné gruńtë: 29,2% (w tim 18,6% òrnëch gruńtów)
- lasë: 54,1%
Lëdze i spòlëzna
[edicëjô | editëjë zdrój]Pòpùlacjô
[edicëjô | editëjë zdrój]- wielëna lëdztwa: 1,944,643 (na lëpińc 2017)
- môl na swiece wedle wielënë lëdztwa: 149.
Etniczné karna
[edicëjô | editëjë zdrój]Łotisze 61.8%, Ruskòwie 25.6%, Biôłorusënowie 3.4%, Ùkrajińcë 2.3%, Pòlôsze 2.1%, Lëtwini 1.2% (wôrtoscë szacowóné na 2016)
Jãzëczi
[edicëjô | editëjë zdrój]łotewsczi (òficjalny) 56.3%, rusczi 33.8%,
Religijné karna
[edicëjô | editëjë zdrój]lëtërstwò 19.6%, prawòsławié 15.3%,
Ùrbanizacjô
[edicëjô | editëjë zdrój]- mieskô pòpùlacjô: 67,4%
- wikszé miesczé westrzódczi: Riga (stolëca) – 638,784 mieszkańców; Daugavpils – 85,286, Lipawa – 70,499 (na 2016[1]
Pòliticzny system
[edicëjô | editëjë zdrój]- òficjalnô pòzwa: Łotewskô Repùblika (łot. Latvijas Republika)
- pòliticzny ùstôw: parlamentarnô repùblika
- stolëca: Riga
- czasowô cona: UTC+2
- państwowé swiãto: 18 lëstopadnika – Dzéń Proklamacje Łotewsczi Repùbliczi (łot. Latvijas Republikas proklamēšanas diena)
- nôrodny himn: „Dievs, svētī Latviju!” (Bòże, błogòsławi Łotwã)
Wëkònôwczô władza
[edicëjô | editëjë zdrój]- pezydent Raimonds Vējonis (òd 8 lëpińca 2015)
- premier Krišjānis Kariņš (òd 23 stëcznika 2019)
Ùstawòdôwczô władza
[edicëjô | editëjë zdrój]jednojizbòwi parlament Sejm (łot. Saeima; 100 nôleżników na sztërëlatną kadencjã)
Przëpisczi
[edicëjô | editëjë zdrój]Bibliografiô
[edicëjô | editëjë zdrój]Państwa w Eùropie | |
---|---|
Albańskô | Andorra | Aùstriô | Belgijskô | Biôłorus | Bòsnijô ë Hercegòwina | Bùlgarskô | Chòrwackô | Cyper | Czeskô Repùblika | Czôrnogóra | Dëńskô | Estóńskô | Fińskô | Francëjô | Greckô | Irlandëjô | Islandëjô | Italskô | Lëtewskô | Liechtenstein | Luksembùrskô | Łotewskô | Madżarskô | Malta | Miemieckô | Mòłdawskô | Mònakò | Néderlandzkô | Nordowô Macedoniô | Norweskô | Pòlskô | Pòrtugalskô | Rumùńskô | Ruskô | San Marino | Serbskô | Sloweńskô | Słowackô | Szpańskô | Szwajcarskô | Szwedzkô | Tëreckô | Ùkrajina | Watikan | Wiôlgô Britanijô | |
Zanôléżné teritoria: Alandsczé òstrowë | Farersczé òstrowë | Gibraltar | Grenlandzkô | Guernsey | Jersey | Man | Svalbard | |
Ògrańczoné ùznanié: Kòsowò | Pòdniéstrze |
Państwa z Eùro | |
---|---|
Państwa Gòspòdarczi i Walutowi Ùniji
Aùstriô | Belgijskô | Chòrwacją | Cyper | Estóńskô | Fińskô | Francëjô | Greckô | Irlandëjô | Italskô | Lëtewskô | Luksembùrskô | Łotewskô | Malta | Miemieckô | Néderlandzkô | Pòrtugalskô | Słowackô | Sloweńskô | Szpańskô |
|
jine państwa: Andorra | Czôrnogóra | Kosowskô | Mònakò | San Marino | Watikan |