Przejdź do zawartości

Serbiô

Z Wikipedia
(Przeczerowóné z Serbskô)
Република Србија
Republika Srbija

Serbskô
Fana
Fana
Herb
Herb
Mòtto: (serb.) Само слога Србина спасава/Samo sloga Srbina spasava
Serbskô na karce
Òficjalny jãzëk Serbsczi
Stolëca Belgrad
Fòrma państwa repùblika
Wiéchrzëzna
% wòdë
88 499 km²
0,13%
Lëdztwò (2016) 7 041 599
Dëtk serbsczi dinar (CSD)
Czasowô cona UTC +1
Nôrodné swiãto
Himn Боже правде / Bože Pravde
Kòd SRB
Internet .rs, .yu, .cs
Telefón +381
Commons
Commons
Òbôcz galerëjã na Wikimedia Commons:
Serbiô

Serbiô (téż Serbskô, serb. Србија / Srbija) – strzódlądowé państwò w pôłniowi Eùropie, na westrzédnëch Bałkanach. Òd nordë grańczi z Madżarską, òd nordowégò pòrénkù z Rumùnią, òd pôłniowégò pòrénkù z Bułgarią, na pôłnim z Albanią (greńca kòntrolowónô przez Kòsowò, jaczé Serbiô ùwôżô za swòje teritorium) i Nordową Macedonią, na zôpadze z Chòrwacją i Bòsnią, na pôłniowim zôpadze z Czôrnogórą.

Stolëcą Serbie je Belgrad, jeden òd nôstarszich i nôwikszich gardów w pôłniowòpòrénkòwi Eùropie. Serbiô mô dwie aùtonomiczné prowincje: Wojwodinã na nordze i Kòsowò i Metochiã na pôłnim. W 2008 rokù Kòsowò ògłosëło samòstójnotã òd Serbsczi, chtërny Serbiô nie ùznôwô.

Pòłożenié

[edicëjô | editëjë zdrój]

Leżi w pôłniowi Eùropie, na westrzédnëch Bałkanach, pòmidzë Madżarską i Nordową Macedonią, ni mô przëstãpù do mòrza.

Wiéchrzëzna

[edicëjô | editëjë zdrój]
Kôrta Serbie
  • całownô: 88.499 km²
  • môl na swiece wedle wiéchrzëznë: 111.

Lądowé grańce

[edicëjô | editëjë zdrój]

Brzegòwô liniô

[edicëjô | editëjë zdrój]

Serbiô je państwã strzódlądowim.

Na nordze Serbii wastëje kòntinentalny klimat (z chłodną zëmą i gòrącym, mòkrim latã). W pòòstałim dzélu Serbie klimat kòntinentalny abò strzódzemnomòrsczi (dosc chłodno i baro snieżësto òb zëmã, gòrąco i sëchò òb lato i jeséń).

Ùsztôłcenié terenu

[edicëjô | editëjë zdrój]
Fizycznô kôrta Serbie

Ùsztôłcenié terenu Serbie je baro teritorialno zróżnicowóné. Na nordze Serbie nalézemë òbrodné równiznë. Na pòrénkù kalkòwé górsczé rédżi i kòtlënë. Na pôłniowim pòrénkù stôré górë i pògórza.

Wësokòsc terenu

[edicëjô | editëjë zdrój]
Nôwëższi czëp Serbie pòza Kòsòwã – Midżur (2,169 m n.r.m.)
  • strzédnô wësokòsc: 442 m n.r.m.
  • nôniższô wësokòsc: 35 m n.r.m. (rzéczi Dunaj i Timok)
  • nôwëższi czëp:
    • ùwzglãdniającë Kòsowò: 2,656 m n.r.m. (Djeravica)
    • nôwëższi serbsczi czëp pòza Kòsòwã: 2,169 m n.r.m. (Midżur)

Gruńtë wedle ùżiwaniô

[edicëjô | editëjë zdrój]
  • rolné gruńtë 57,9 % (w tim 33,7% òrnëch gruńtów)
  • lasë 31,6% (w 2011)

Lëdze i spòlëzna

[edicëjô | editëjë zdrój]

Pòpùlacjô

[edicëjô | editëjë zdrój]
  • wielëna lëdztwa: 7 041 599 (wôrtoscë szacowóné na 2016, bez Kòsowò i Metohie)
  • môl na swiece wedle wielënë lëdztwa: 98.

Etniczné karna

[edicëjô | editëjë zdrój]
Serbòwie w nôrodnëch ruchnach

Serbòwie są nôwikszim etnicznym karnã w Serbie (83% mieszkańców, bez ùwzglãdnieniô Kòsowò i Metohie). Drëdżim co do wialgòscë karnã są Madżarzë. Madżarama je 3,9% mieszkańców Serbie (i 14,3% mieszkańców Wojwodinë). Wedle òglowégò spisënkù z 2011 rokù w Serbie (bez Kòsowò i Metohie) mieszkô 1 135 393 przedstôwców nôrodnëch miészëznów.

Òficjalnym jãzëkã je serbsczi w cyrilicznym pisënkù, rodny dlô 88% lëdztwa. Na òbéńdze gminów z wiôlgą lëczbą przedstôwców nôrodnëch miészëznów mògą bëc òficjalnô brëkòwóné miészëznowé jãzëczi. W westrzédny Serbie wnet wszëtczé gminë brëkùją òficjalnô leno serbsczi jãzëk. Jinszô sytuacjô je w prowincje Wojwodina, gdze òficjalny status dostałë téż madżarsczi, słowacczi, rumùńsczi, chòrwacczi i rusyńsczi jãzëk.

Religijné karna

[edicëjô | editëjë zdrój]
Prawòsławnô katédra swiãtégò Sawë w Belgradze

Wedle òglowégò spisënkù z 2002 rokù w Serbie (bez Kòsowò i Metohie) mieszkô:

  • prawòsławnëch — 6 371 584 (85,0 % lëdztwa),
  • katolëków — 410 976 (5,5 % lëdztwa),
  • mùzułmanów — 239 658 (3,2 % lëdztwa),
  • protestantów — 80 837 (1,1 % lëdztwa).

Ùrbanizacjô

[edicëjô | editëjë zdrój]
Belgrad – panorama
  • mieskô pòpùlacjô: 56,1% (w 2018 r.)
  • wikszé miesczé westrzódczi : Belgrad (stolëca) mô 1,389,000 mieszkańców (2018 r.), wiãcy jak 100 tës. mieszkańców mają téż Novi Sad, Niš, Kragujevac, Subotica. Nôwikszim gardã pòd kòntrolą Kòsowò je Prisztina (204 tës. mieszkańców w 2016).

Pòliticzny system

[edicëjô | editëjë zdrój]
  • òficjalnô pòzwa: Repùblika Serbiô (serb. Република Србија)
  • pòliticzny ùstôw: parlamentarnô repùblika
  • stolëca: Belgrad
  • czasowô cona: UTC+1
  • państwowé swiãto: 15 gromicznika (Dzéń Państwòwòscë)
  • nôrodny himn: „Bože pravde” (Bòże Sprawiedlëwòtë)

Wëkònôwczô władza

[edicëjô | editëjë zdrój]
  • prezydent Aleksandar Vučić (òd 31 maja 2017)
  • premier Ana Brnabić (òd 29 lëpińca 2017)

Ùstawòdôwczô władza

[edicëjô | editëjë zdrój]

Władzã ùstawòdôwczą sprôwiô jednojizbòwi parlament – Nôrodné Zéńdzenié (serb.Narodna Skupština), jaczi skłôdô sã z 250 nôleżników wëbiérónëch na sztërëlatną kadencjã.

Bibliografiô

[edicëjô | editëjë zdrój]
Państwa w Eùropie
Albańskô | Andorra | Aùstriô | Belgijskô | Biôłorus | Bòsnijô ë Hercegòwina | Bùlgarskô | Chòrwackô | Cyper | Czeskô Repùblika | Czôrnogóra | Dëńskô | Estóńskô | Fińskô | Francëjô | Greckô | Irlandëjô | Islandëjô | Italskô | Lëtewskô | Liechtenstein | Luksembùrskô | Łotewskô | Madżarskô | Malta | Miemieckô | Mòłdawskô | Mònakò | Néderlandzkô | Nordowô Macedoniô | Norweskô | Pòlskô | Pòrtugalskô | Rumùńskô | Ruskô | San Marino | Serbskô | Sloweńskô | Słowackô | Szpańskô | Szwajcarskô | Szwedzkô | Tëreckô | Ùkrajina | Watikan | Wiôlgô Britanijô
Zanôléżné teritoria: Alandsczé òstrowë | Farersczé òstrowë | Gibraltar | Grenlandzkô | Guernsey | Jersey | Man | Svalbard
Ògrańczoné ùznanié: Kòsowò | Pòdniéstrze