Estoniô

Z Wikipedia
(Przeczerowóné z Estóńskô)
Eesti Vabariik
Estoniô
Fana Estonie
Fana
Herb Estonie
Herb
Mòtto: –
Estoniô na karce
Òficjalny jãzëk estońsczi
Stolëca Tallinn
Fòrma państwa repùblika
Wiéchrzëzna
% wòdë
45 228 km²
4,56%
Lëdztwò (2017) 1 251 581
Dëtk eùro (EUR)
Czasowô cona UTC +2
Nôrodné swiãto 24 gromicznika
Himn „Mu isamaa, mu õnn ja rõõm”
Kòd EE
Internet .ee
Telefón +372
Commons
Commons
Òbôcz galerëjã na Wikimedia Commons:
Estoniô

Estoniô (est. Eesti; òficjalnô pòzwa: Repùblika Estonie, est. Eesti Vabariik) – państwò w nordowi Eùropie. Òd zôpadu i nordë (przez Fińską Hôwingã) mô przistãp do Bôłtëcczégò Mòrza i brzegòwą liniã ò długòscë kòl 3,794 km. Òd pôłniégò grańczi z Łotewskô a ód pòrénkù – z Ruskô (przez grańczné jezoro Peipus). Stolëcą i nôwikszim gardã je Tallinn. Na teritorium Estonie ò wiéchrzëznie 45,228 km² mieszczą sã 2,222 òstrowë[1]. Etniczni Estończicë są lëdã fińsczégò pòchòdzeniô, kùlturowo blisczim do mieszkańców Finlandie, z chtërną Estoniô grańczi przez Bôłtëcczé Mòrze.

Òd 2004 Estoniô nôleżi do NATO i Eùropejsczi Ùnie.

Geògrafiô[edicëjô | editëjë zdrój]

Pòłożenié[edicëjô | editëjë zdrój]

Kôrta Estonie

Leżi w nordowò-zôpadnym dzélu Eùropë. Òd zôpadu i nordë (przez Fińską Hôwingã) mô przistãp do Bôłtëcczégò Mòrza. Grańczi z Łotewskô òd pôłniégò i Ruskô ód pòrénkù.

Wiéchrzëzna[edicëjô | editëjë zdrój]

Satelitarny òdjimk Estonii
  • całownô: 45,228 km²
  • wiéchrzëzna lądu: 42,388 km²
  • wiéchrzëzna wòdów: 2,840 km²
  • môl na swiece wedle wiéchrzëznë: 133.

Lądowé grańce[edicëjô | editëjë zdrój]

  • òglowô długòsc wszëtczich grańców: 657 km
  • państwa, z jaczima mô grańce: Łotewskô 333 km, Ruskô 324 km

Brzegòwô liniô[edicëjô | editëjë zdrój]

3,794 km (przistãp do Bôłtëcczégò Mòrza)

Klimat[edicëjô | editëjë zdrój]

Klimat przechódny midzë ùmiarkòwónym kòntinentalnym i ùmiarkòwónym mòrsczim, z łagódną zëmą i chłodnym latã. Wiôldżi cësk na klimat mają atlanticczé cyklonë. Z przëczënë bliskòscë mòrza sërosc lëftu je wiedno wësokô.

Ùsztôłcenié terenu[edicëjô | editëjë zdrój]

Zdrzącë na ùsztôłcenié terenu, Estoniô je krajem płasczim. Mô baro długą brzegòwą liniã wedle Bôłtëcczégò Mòrza z wiãcy jak 2 tës. òstrowów. Nôwiãkszé z nich to Saaremaa ò wiéchrzëznie 2,673 km² i Hiiumaa (989 km²).

Wësokòsc terenu[edicëjô | editëjë zdrój]

Widoczi z górë Suur Munamägi
  • strzédnô wësokòsc: 61 m. n.r.m.
  • nôniższô wësokòsc: 0 m. n.r.m. (Bôłtëcczé Mòrze)
  • nôwëższi czëp: 318 m. n.r.m. (Suur Munamägi)

Gruńtë wedle ùżiwaniô[edicëjô | editëjë zdrój]

  • rolné gruńtë 22,2% (w tim 14,9% òrnëch gruńtów)
  • lasë: 52,1%

Lëdze i spòlëzna[edicëjô | editëjë zdrój]

Pòpùlacjô[edicëjô | editëjë zdrój]

  • wielëna lëdztwa: 1,251,581 (na lëpińc 2017)
  • môl na swiece wedle wielënë lëdztwa: 158.

Etniczné karna[edicëjô | editëjë zdrój]

Estończicë

Estończicë 68.7%, Ruskòwie 24.8%, Ùkrajińcë 1.7%, Biôłorusënowie 1%, Fini 0.6%, (wôrtoscë szacowóné na 2011)

Jãzëczi[edicëjô | editëjë zdrój]

estońsczi (òficjalny) 68.5%, rusczi 29.6%, ùkrajińsczi 0.6%

Religijné karna[edicëjô | editëjë zdrój]

prawòsławié 16,2%, lëtërstwò 9,9% (pòdôwczi òglowégò spisënkù z 2011)

Ùrbanizacjô[edicëjô | editëjë zdrój]

Panorama Tallina
  • mieskô pòpùlacjô: 67,4% (w 2017)
  • wikszé miesczé westrzódczi: Tallinn (stolëca) – 426,538 mieszkańców, Tartu – 93,124, Narwa – 57,130[2]

Pòliticzny system[edicëjô | editëjë zdrój]

  • òficjalnô pòzwa: Repùblika Estonie (est. Eesti Vabariik)
  • pòliticzny ùstôw: parlamentarnô repùblika
  • stolëca: Tallinn
  • czasowô cona: UTC +2
  • państwowé swiãto: 24 gromicznika – Dzéń Samòstójnotë
  • nôrodny himn: „Mu isamaa, mu õnn ja rõõm” (Mòja tatczëzno, mòja radosco i szczescé)

Wëkònôwczô władza[edicëjô | editëjë zdrój]

  • pezydent Kersti Kaljulaid (òd 10 rujana 2016)
  • premier Jüri Ratas (òd 23 lëstopadnika 2016)

Ùstawòdôwczô władza[edicëjô | editëjë zdrój]

jednojizbòwi parlament Riigikogu (101 nôleżników na sztërëlatną kadencjã)

Przëpisczi[edicëjô | editëjë zdrój]

Bibliografiô[edicëjô | editëjë zdrój]

Państwa w Eùropie
Albańskô | Andorra | Aùstriô | Belgijskô | Biôłorus | Bòsnijô ë Hercegòwina | Bùlgarskô | Chòrwackô | Cyper | Czeskô Repùblika | Czôrnogóra | Dëńskô | Estóńskô | Fińskô | Francëjô | Greckô | Irlandëjô | Islandëjô | Italskô | Lëtewskô | Liechtenstein | Luksembùrskô | Łotewskô | Madżarskô | Malta | Miemieckô | Mòłdawskô | Mònakò | Néderlandzkô | Nordowô Macedoniô | Norweskô | Pòlskô | Pòrtugalskô | Rumùńskô | Ruskô | San Marino | Serbskô | Sloweńskô | Słowackô | Szpańskô | Szwajcarskô | Szwedzkô | Tëreckô | Ùkrajina | Watikan | Wiôlgô Britanijô
Zanôléżné teritoria: Alandsczé òstrowë | Farersczé òstrowë | Gibraltar | Grenlandzkô | Guernsey | Jersey | Man | Svalbard
Ògrańczoné ùznanié: Kòsowò | Pòdniéstrze


Państwa z Eùro
Państwa Gòspòdarczi i Walutowi Ùniji

Aùstriô | Belgijskô | Chòrwacją | Cyper | Estóńskô | Fińskô | Francëjô | Greckô | Irlandëjô | Italskô | Lëtewskô | Luksembùrskô | Łotewskô | Malta | Miemieckô | Néderlandzkô | Pòrtugalskô | Słowackô | Sloweńskô | Szpańskô

jine państwa: Andorra | Czôrnogóra | Kosowskô | Mònakò | San Marino | Watikan