Czôrnogóra

Z Wikipedia
(Przeczerowóné z Czôrnô Góra)

Crna Gora
Czôrnô Góra
Fana Czôrnogórë
Fana
Herb Czôrnogórë
Herb
Mòtto: -
Czôrnô Góra na karce
Òficjalny jãzëk czôrnogórsczi
Stolëca Pòdgòrica
Fòrma państwa repùblika
Wiéchrzëzna
% wòdë
13 812 km²
1,5%
Lëdztwò (2018) 614 249
Dëtk Eùro (EUR)
Czasowô cona UTC +1
Nôrodné swiãto n/a
Himn Oj, svijetla majska zoro
Kòd ME, MNE
Internet .me
Telefón +382

Czôrnogóra (serb./czôrnogórsczi jãzëk: Црна Гора, Crna Gora) – państwò w pôłniowòpòrénkòwi Eùropie, na zôpadze Bałkańsczégò Półòstrowù. Na pôłniowim zôpadze mô przistãp do Adriaticczégò Mòrza. Na zôpadze grańczi z Chòrwacją, na nordowim zôpadze z Bòsnią, òd nordowégò pòrénkù z Serbią (òd pòrénkù téż z dzélowò midzënôrodno ùznónym Kòsowò), òd pôłniowégò pòrénkù z Albanią.

Czôrnogóra ògłosëła pełną samòstójnotã 3 czerwińca 2006 rokù. Wczasni bëła dzélã kònfederatiwnégò Państwòwégò Związkù Serbie i Czôrnogórë (serb. Državna Zajednica Srbija i Crna Gora). Òd 2017 nôleżi do NATO. Ùżiwô eùro, nie bãdącë równak nôleżnikã eùroconë.

Stolëcą i nôwikszim gardã je Pòdgòrica. Historiczną i kùlturalną stolëcą Czôrnogórë je Cetinje.

Geògrafiô[edicëjô | editëjë zdrój]

Pòłożenié[edicëjô | editëjë zdrój]

Leżi w pôłniowòpòrénkòwi Eùropie, na zôpadnëch Bałkanach, pòmidzë Adriaticczim Mòrzã i Serbią.

Wiéchrzëzna[edicëjô | editëjë zdrój]

Kôrta Czôrnogórë
  • całownô: 13.812 km²
  • wiéchrzëzna lądu: 13.452 km²
  • wiéchrzëzna wòdów: 360 km²
  • môl na swiece wedle wiéchrzëznë: 162.

Lądowé grańce[edicëjô | editëjë zdrój]

Brzegòwô liniô[edicëjô | editëjë zdrój]

Czôrnogóra mô kòntinentalną brzegòwą liniã długòscë 293,5 km. Długòsc pieglëszczów – 73 km. W skłôd Czôrnogórë wchôdô 14 mòrsczich òstrowów.

Klimat[edicëjô | editëjë zdrój]

Czôrnogóra leżi w conie strzódzemnomòrsczégò klimatu. Je tuwò gòrąco i sëchò òb lato i jeséń, òb zëmã je dosc chłodno, bënë kraju je baro snieżësto.

Ùsztôłcenié terenu[edicëjô | editëjë zdrój]

Fizycznô kôrta Czôrnogórë

Teritorium Czôrnogórë mòżna pòdzelëc na trzë rëmie: ùbrzég Adriaticczégò Mòrza, dosc plaskati westrzédni dzél (dze leżą dwa nôwikszé gardë Pòdgòrica i Nikšić) i górsczi systemë pòrénkù Czôrnogórë.

Wësokòsc terenu[edicëjô | editëjë zdrój]

Nôwëższi czëp Czôrnogórë – (2 169 m n.r.m.)
  • strzédnô wësokòsc: 1 086 m n.r.m.
  • nôniższô wësokòsc: 0 m n.r.m. (Adriaticczé Mòrze)
  • nôwëższi czëp: 2 522 m n.r.m (Bobotov Kuk)

Gruńtë wedle ùżiwaniô[edicëjô | editëjë zdrój]

  • rolné gruńtë 57,9% (w tim 33,7% òrnëch gruńtów)
  • lasë 31,6% (w 2011)

Lëdze i spòlëzna[edicëjô | editëjë zdrój]

Pòpùlacjô[edicëjô | editëjë zdrój]

  • wielëna lëdztwa: 614 249 (wôrtoscë szacowóné na lëpińc 2018)
  • môl na swiece wedle wielënë lëdztwa: 169.

Etniczné karna[edicëjô | editëjë zdrój]

Etnicznô kôrta Czôrnogórë

Wedle òglowégò spisënkù z 2011 rokù nôrodnoscowi skłôd w Czôrnogórze wëzdrzôł w taczi hewò spòsób:

  • Czôrnogórcë — 47,28% westrzód lëdzy, chtërny òkreslelë swòją etniczną przënôleżnosc
  • Serbòwie — 30,20 %
  • Bòsniacë — 9,16 %
  • Albańczicë — 5,16 %
  • Mùzułmanie — 4,28%
  • Cëgónie — 1,06 %
  • Chòrwacë — 1,02%

Jãzëczi[edicëjô | editëjë zdrój]

Jãzëkòwô kôrta Czôrnogórë

Òficjalnym jãzëkã je ód 2007 „czôrnogórsczi jãzëk”. Do 1992 rokù państwòwim jãzëkã Czôrnogóry był jãzëk serbòchòrwacczi, a tej – „serbsczi jãzëk ijekawsczégò dialektu”. Tak pòzwóny „czôrnogórsczi jãzëk” je pò richtoscë jednym òd standartizowónëch wariantów serbòchòrwacczégò jãzëkòwégò systemù i je wzôjno zrozëmiałi z serbsczim, chòrwacczim i bòsniacczim jãzëkã.

W òglowim spisënkù z 2011 rokù mieszkańcë Czôrnogórë wëmieniwelë taczé rodné jãzëczi:

Religijné karna[edicëjô | editëjë zdrój]

Serbskô prawòsławnô cerczew w gardze Kotor

Wedle òglowégò spisënkù z 2011 rokù 74% lëdztwa słëchô do prawòsławnégò Kòscoła. 19,62% lëdztwa je mùzułmanama, 3,53% słëchô do katolëcczégò Kòscoła.

Ùrbanizacjô[edicëjô | editëjë zdrój]

  • mieskô pòpùlacjô: 66,8% (w 2018 r.)
  • wikszé miesczé westrzódczi: Pòdgòrica 150 977 mieszkańców, Nikšić 56 970, Herceg Novi 19 536, Pljevlja 19 489, Bar 17 727 (wedle òglowégò spisënkù z 2011 rokù)

Pòliticzny system[edicëjô | editëjë zdrój]

  • òficjalnô pòzwa: Czôrnogóra (serbs., czôrnog.: Црна Гора / Crna Gora)
  • pòliticzny ùstôw: parlamentarnô repùblika
  • stolëca: Pòdgòrica
  • czasowô cona: UTC+1
  • państwowé swiãto: 13 lëpińca (Dzéń Państwòwòscë)
  • nôrodny himn: „Oj, svijetla majska zoro” (Ò jasnô majowô rzozo)

Wëkònôwczô władza[edicëjô | editëjë zdrój]

  • prezydent Milo Đukanović (òd 20 maja 2018)
  • premier Duško Marković (òd 28 lëstopadnika 2016)

Ùstawòdôwczô władza[edicëjô | editëjë zdrój]

Władzã ùstawòdôwczą sprôwiô jednojizbòwi parlament – Zéńdzenié Czôrnogórë (Skupština Crne Gore), jaczi skłôdô sã z 250 nôleżników wëbiérónëch na sztërëlatną kadencjã.

Bibliografiô[edicëjô | editëjë zdrój]

Państwa w Eùropie
Albańskô | Andorra | Aùstriô | Belgijskô | Biôłorus | Bòsnijô ë Hercegòwina | Bùlgarskô | Chòrwackô | Cyper | Czeskô Repùblika | Czôrnogóra | Dëńskô | Estóńskô | Fińskô | Francëjô | Greckô | Irlandëjô | Islandëjô | Italskô | Lëtewskô | Liechtenstein | Luksembùrskô | Łotewskô | Madżarskô | Malta | Miemieckô | Mòłdawskô | Mònakò | Néderlandzkô | Nordowô Macedoniô | Norweskô | Pòlskô | Pòrtugalskô | Rumùńskô | Ruskô | San Marino | Serbskô | Sloweńskô | Słowackô | Szpańskô | Szwajcarskô | Szwedzkô | Tëreckô | Ùkrajina | Watikan | Wiôlgô Britanijô
Zanôléżné teritoria: Alandsczé òstrowë | Farersczé òstrowë | Gibraltar | Grenlandzkô | Guernsey | Jersey | Man | Svalbard
Ògrańczoné ùznanié: Kòsowò | Pòdniéstrze


Państwa z Eùro
Państwa Gòspòdarczi i Walutowi Ùniji

Aùstriô | Belgijskô | Chòrwacją | Cyper | Estóńskô | Fińskô | Francëjô | Greckô | Irlandëjô | Italskô | Lëtewskô | Luksembùrskô | Łotewskô | Malta | Miemieckô | Néderlandzkô | Pòrtugalskô | Słowackô | Sloweńskô | Szpańskô

jine państwa: Andorra | Czôrnogóra | Kosowskô | Mònakò | San Marino | Watikan
Commons
Commons
Òbôcz galerëjã na Wikimedia Commons:
Czôrnogóra