Luksembùrg
|
Luksembùrg (luks. Lëtzebuerg; òficjalnô pòzwa Wiôldżé Ksãżstwò Luksembùrg (luks. Groussherzogtum Lëtzebuerg, fr. Grand-Duché de Luxembourg, niem. Großherzogtum Luxemburg) – państwò w zôpadny Eùropie. Òd nordë grańczi z Belgiã, òd zôpadu i pôłniégò – z Francjã, a òd pòrénkù – z Miemcama. Ni mô przistãpù do mòrza. Pòzwa kraju pòchòdzy òd stôrowësokòniemiecczégò słowa «lucilinburch» – «môłi gard». Całownô wiéchrzëzna Luksembùrga to 2 586,4 km² i je to jedno òd nômiészich państw w Eùropie.
Nôleżi do Eùropejsczi Ùnie (òd 1957). Do grëpë z Belgijskô i Néderlandzkô wchôdô w skłôd Beneluksu.
Geògrafiô[edicëjô | editëjë zdrój]
Pòłożenié[edicëjô | editëjë zdrój]

Leżi w zôpadny Eùropie, midzë Belgiã, Francjã i Miemcama.. Òd pòrénkù grańcã Luksembùrga wëznôczô rzéka Mozela (niem. Mosel, fr. Moselle, luks. Musel) .
Wiéchrzëzna[edicëjô | editëjë zdrój]
- całownô: 2,586 km²
- wiéchrzëzna lądu: 2,586 km²
- wiéchrzëzna wòdów: o km²
- môl na swiece wedle wiéchrzëznë: 179.
Lądowé grańce[edicëjô | editëjë zdrój]
- òglowô długòsc wszëtczich grańców: 327 km
- państwa, z jaczima mô grańce: Belgijskô 130 km, Miemieckô 128 km, Francëjô 69 km
Brzegòwô liniô[edicëjô | editëjë zdrój]
ni mô brzegòwi linii (państwò strzódlądowé)
Klimat[edicëjô | editëjë zdrój]
Klimat ùmiarkòwóny, pòd wpłiwã Atlanticczégò Òceanu (łagódné zëmë, chłodno òb lato). Wielëna òpadënków òd 800 mm na pôłnim do 1200 mm na nordze.
Ùsztôłcenié terenu[edicëjô | editëjë zdrój]

Górzësti nordowi dzél państwa (tak pòzwóny Oesling) nôleżi do terenu plaskati wëżawë Ardenów z wësokòscama do 560 m n.r.m. (czëp Kneiff). Reszta Luksembùrga (tak pòzwóny region Gutland, jaczi zajimô 68% teritorium) je pòfałdowóną niżawą z szeroczima dolëznama. Stolëca państwa, gard Luksembùrg, leżi w pôłniowim dzélu kraju.
Wësokòsc terenu[edicëjô | editëjë zdrój]
- strzédnô wësokòsc: 325 m. n.r.m.
- nôniższô wësokòsc: 133 m. n.r.m. (rzéka Mozela)
- nôwëższi czëp: 560 m. n.r.m. (Kneiff)
Gruńtë wedle ùżiwaniô[edicëjô | editëjë zdrój]
- rolné gruńtë: 50,7% (w tim 24% òrnëch gruńtów)
- lasë: 33,5%
Lëdze i spòlëzna[edicëjô | editëjë zdrój]
Pòpùlacjô[edicëjô | editëjë zdrój]
- wielëna lëdztwa: 594,130 (na lëpińc 2017)
- môl na swiece wedle wielënë lëdztwa: 171.
Etniczné karna[edicëjô | editëjë zdrój]
Luksembùrczicë 52,3%, Portugalczicë 16,4%, Frańcuzë 7,5%, Italczicë 3,6% (wôrtoscë szacowóné na 2017)[1]
Jãzëczi[edicëjô | editëjë zdrój]
luksembùrsczi 55.8%, portugalsczi 15.7%, francësczi 12.1%, niemiecczi 3.1%, italsczi 2.9%
Religijné karna[edicëjô | editëjë zdrój]
chrzescëjanie (w zacht wikszoscë Kòscół Rzimskòkatolëcczi) 70.4%, mùzułmanie 2.3%
Ùrbanizacjô[edicëjô | editëjë zdrój]
- mieskô pòpùlacjô: 90,7%
- wikszé miesczé westrzódczi: Luksembùrg (stolëca) – 114,303 mieszkańców (w 2017)[2]
Pòliticzny system[edicëjô | editëjë zdrój]
- òficjalnô pòzwa: Wiôldżé Ksãżstwò Luksembùrg
- pòliticzny ùstôw: kònstitucyjnô mònarchiô
- stolëca: Luksembùrg
- czasowô cona: UTC+1
- państwowé swiãto: 23 czerwińca – Luksembùrsczé Nôrodné Swiãto (luks. Lëtzebuerger Nationalfeierdag)
- nôrodny himn: „Ons Heemecht” (Nasza Tatczëzna)
Wëkònôwczô władza[edicëjô | editëjë zdrój]
- wiôldżi ksążã Henri (òd 7 rujana 2000)
- premier: Xavier Bettel (òd 4 gòdnika 2013)
Ùstawòdôwczô władza[edicëjô | editëjë zdrój]
jednojizbòwi parlament – Jizba Depùtowónëch (luks. Châmber vun Députéirten, fr. Chambre des députés; 60 nôleżników na piãcolatną kadencjã)
Przëpisczi[edicëjô | editëjë zdrój]
Bibliografiô[edicëjô | editëjë zdrój]
Państwa w Eùropie | |
---|---|
Albańskô | Andorra | Aùstriô | Belgijskô | Biôłorus | Bòsnijô ë Hercegòwina | Bùlgarskô | Chòrwackô | Cyper | Czeskô Repùblika | Czôrnogóra | Dëńskô | Estóńskô | Fińskô | Francëjô | Greckô | Irlandëjô | Islandëjô | Italskô | Lëtewskô | Liechtenstein | Luksembùrskô | Łotewskô | Madżarskô | Malta | Miemieckô | Mòłdawskô | Mònakò | Néderlandzkô | Nordowô Macedoniô | Norweskô | Pòlskô | Pòrtugalskô | Rumùńskô | Ruskô | San Marino | Serbskô | Sloweńskô | Słowackô | Szpańskô | Szwajcarskô | Szwedzkô | Tëreckô | Ùkrajina | Watikan | Wiôlgô Britanijô | |
Zanôléżné teritoria: Alandsczé òstrowë | Farersczé òstrowë | Gibraltar | Grenlandzkô | Guernsey | Jersey | Man | Svalbard | |
Ògrańczoné ùznanié: Kòsowò | Pòdniéstrze |
Państwa z Eùro | |
---|---|
Państwa Gòspòdarczi i Walutowi Ùniji
Aùstriô | Belgijskô | Chòrwacją | Cyper | Estóńskô | Fińskô | Francëjô | Greckô | Irlandëjô | Italskô | Lëtewskô | Luksembùrskô | Łotewskô | Malta | Miemieckô | Néderlandzkô | Pòrtugalskô | Słowackô | Sloweńskô | Szpańskô |
![]() |
jine państwa: Andorra | Czôrnogóra | Kosowskô | Mònakò | San Marino | Watikan |