Estoniô

Eesti Vabariik Estoniô Fana Herb Mòtto: – Òficjalny jãzëk estońsczi Stolëca Tallinn Fòrma państwa repùblika Wiéchrzëzna % wòdë 45 228 km² 4,56% Lëdztwò (2017) 1 251 581 Dëtk eùro (EUR) Czasowô cona UTC +2 Nôrodné swiãto 24 gromicznika Himn „Mu isamaa, mu õnn ja rõõm” Kòd EE Internet .ee Telefón +372

Estoniô (est. Eesti; òficjalnô pòzwa: Repùblika Estonie, est. Eesti Vabariik) – państwò w nordowi Eùropie. Òd zôpadu i nordë (przez Fińską Hôwingã) mô przistãp do Bôłtëcczégò Mòrza i brzegòwą liniã ò długòscë kòl 3,794 km. Òd pôłniégò grańczi z Łotewskô a ód pòrénkù – z Ruskô (przez grańczné jezoro Peipus). Stolëcą i nôwikszim gardã je Tallinn. Na teritorium Estonie ò wiéchrzëznie 45,228 km² mieszczą sã 2,222 òstrowë. Etniczni Estończicë są lëdã fińsczégò pòchòdzeniô, kùlturowo blisczim do mieszkańców Finlandie, z chtërną Estoniô grańczi przez Bôłtëcczé Mòrze.

Òd 2004 Estoniô nôleżi do NATO i Eùropejsczi Ùnie.

Geògrafiô

Pòłożenié

Kôrta Estonie

Leżi w nordowò-zôpadnym dzélu Eùropë. Òd zôpadu i nordë (przez Fińską Hôwingã) mô przistãp do Bôłtëcczégò Mòrza. Grańczi z Łotewskô òd pôłniégò i Ruskô ód pòrénkù.

Wiéchrzëzna

Satelitarny òdjimk Estonii

• całownô: 45,228 km²
• wiéchrzëzna lądu: 42,388 km²
• wiéchrzëzna wòdów: 2,840 km²
• môl na swiece wedle wiéchrzëznë: 133.

Lądowé grańce

• òglowô długòsc wszëtczich grańców: 657 km
• państwa, z jaczima mô grańce: Łotewskô 333 km, Ruskô 324 km

Brzegòwô liniô

3,794 km (przistãp do Bôłtëcczégò Mòrza)

Klimat

Klimat przechódny midzë ùmiarkòwónym kòntinentalnym i ùmiarkòwónym mòrsczim, z łagódną zëmą i chłodnym latã. Wiôldżi cësk na klimat mają atlanticczé cyklonë. Z przëczënë bliskòscë mòrza sërosc lëftu je wiedno wësokô.

Ùsztôłcenié terenu

Zdrzącë na ùsztôłcenié terenu, Estoniô je krajem płasczim. Mô baro długą brzegòwą liniã wedle Bôłtëcczégò Mòrza z wiãcy jak 2 tës. òstrowów. Nôwiãkszé z nich to Saaremaa ò wiéchrzëznie 2,673 km² i Hiiumaa (989 km²).

Wësokòsc terenu

Widoczi z górë Suur Munamägi

• strzédnô wësokòsc: 61 m. n.r.m.
• nôniższô wësokòsc: 0 m. n.r.m. (Bôłtëcczé Mòrze)
• nôwëższi czëp: 318 m. n.r.m. (Suur Munamägi)

Gruńtë wedle ùżiwaniô

• rolné gruńtë 22,2% (w tim 14,9% òrnëch gruńtów)
• lasë: 52,1%

Lëdze i spòlëzna

Pòpùlacjô

• wielëna lëdztwa: 1,251,581 (na lëpińc 2017)
• môl na swiece wedle wielënë lëdztwa: 158.

Etniczné karna

Estończicë

Estończicë 68.7%, Ruskòwie 24.8%, Ùkrajińcë 1.7%, Biôłorusënowie 1%, Fini 0.6%, (wôrtoscë szacowóné na 2011)

Jãzëczi

estońsczi (òficjalny) 68.5%, rusczi 29.6%, ùkrajińsczi 0.6%

Religijné karna

prawòsławié 16,2%, lëtërstwò 9,9% (pòdôwczi òglowégò spisënkù z 2011)

Ùrbanizacjô

Panorama Tallina

• mieskô pòpùlacjô: 67,4% (w 2017)
• wikszé miesczé westrzódczi: Tallinn (stolëca) – 426,538 mieszkańców, Tartu – 93,124, Narwa – 57,130

Pòliticzny system

• òficjalnô pòzwa: Repùblika Estonie (est. Eesti Vabariik)
• pòliticzny ùstôw: parlamentarnô repùblika
• stolëca: Tallinn
• czasowô cona: UTC +2
• państwowé swiãto: 24 gromicznika – Dzéń Samòstójnotë
• nôrodny himn: „Mu isamaa, mu õnn ja rõõm” (Mòja tatczëzno, mòja radosco i szczescé)

Wëkònôwczô władza

• pezydent Kersti Kaljulaid (òd 10 rujana 2016)
• premier Jüri Ratas (òd 23 lëstopadnika 2016)

Ùstawòdôwczô władza

jednojizbòwi parlament Riigikogu (101 nôleżników na sztërëlatną kadencjã)

Bibliografiô

• Estoniô w „The World Factbook”