Tiraspol
 |
 |
| Herb | Fana |
 | |
| Bùrméster | Oleg Dovgopol |
| Wiéchrzëzna | 53 km² |
| Pòłożenié: | 46°51′N 29°38′E46°51′N 29°38′E |
| Lëdztwò (2015) | 133 807 |
| Czerënkòwi numer | +373 533 |
| Pòcztowi kòd | MD 3300 |
| Registracëjné tôfle | T |
|
Adresa: https://web.archive.org/web/20220510095551/https://tirasadmin.org/ | |
Tiraspol (rum./moł. Tiraspol/Тираспол, rus. Тира́споль, ùkr. Тирасполь) je stolëcą nieùznanégò Pòdniéstrza, òficjôlnie trzëci nôwinkszi gard Mòłdawskô. Gard je na pòrénkòwim sztrądzé Dniéstera.
Dzésdniòwi Tiraspol bëł ùsôdzòny przez rusczégò generalissima Alexandra Suvorova w 1792 rokù. Gard swiãtùje swòje swiãto 14 rujana[1].
Etimologiô[edicëjô | editëjë zdrój]
Toponim skłôda sã z dwóch grecczich słów Τύρας (greckô miono na rzékã Dniéster) ë polis czëli gard.
Historiô[edicëjô | editëjë zdrój]
Klasicznô historiô[edicëjô | editëjë zdrój]
Tiras bëł grecką kòlònią mionowaną Miletus prawdòpòdonié ùsôdzóną kòl 600 r. p.n.cz., ùsôdzóny kòl 10 kilométrów òd muni Dniéstera. Kòl 50 r. p.n.cz. bëł zdôbitë bez Tracjã.
W 56 r. n.cz. Rzimiónié òdbùdôwali gard ë prziłączëli do prowinji Moesji. Chùtkò pò tim gard bëł zôbity bez Gotów.
Ruskô ùsôdzédznié[edicëjô | editëjë zdrój]
Ruskô Jimperium pòdbiło zemiô do Dniéstera òd Òsmańsczégò Jimperium. W 1792 r. Ruskô armjiô wëbùdowałô fòrtifikacjã do trzëmóniô stróżi zôpôdnéj grańcë. Feldmarszôłk Alexander Suvorov je ùznôwóny za ùsôdzównika gardu.
Sowjecczi Tiraspol[edicëjô | editëjë zdrój]
Pò rusczéj révolucji Mòładawskô Aùtonomicznô Socjalistëcznô Repùblika Rôdzéckô bëła ùsôdzóna w 1924, ze stolëcą w Bałcé. Repùblika mióła trzë ùrzãdné jãzëczi: rumùńsczi, ùkrajińsczi ë rusczi. Stolëca bëła zmiénionô na Tiraspol 1929 rokù.
W 1940 rokù przez pakt Ribbentrop-Mołotov ZSRR wskazała Rumùńskô bë ta òddôła Bessarabjiô. Ë ùsôdzóno nową rôdzécką repùblikã Mòłdawską Socjalistëczną Repùblikã Rôdzécką z dzésdniowéj Mòłdawskô (z Pòdniéstrzém).
Postsamòstójnotné[edicëjô | editëjë zdrój]
W 27 stëcznikù 1990 rokù pò referendum gard Tiraspol ògłósił samòstójnotã ë gard kòl Bender téż to miół zrobioné.
2 séwnika 1990 Tiraspol stôł sã stolëcą nowéj rôdzécczéj repùbliczi Pòdniéstrza.
Szpòrt[edicëjô | editëjë zdrój]
Dwa przédné karna futbalã są: Sheriff Tiraspol ë FC Tiraspol. Sheriff je nôdobiwkòwim karnã mòłdawsczégò futbala.