Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej
Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej (kasz. Słowôrz kaszëbsczich gwarów na tle lëdowi kùlturë[1]) – sétmëtomòwi słowôrz ksãdza Bernata Sëchtë, jaczi wëdôwóny béł w latach 1967–1976.
Je to zbiérk lëdowi słowiznë, a téż kaszëbsczich rzeklënów, òpòwiôstków, pòdaniów, bôjków, anegdotów i rozmajitëch pòzwów (miast i wsy, pòlów i łąk, gór, jezór i stawów itd.). Gromadzy bògatą słowiznã z całëch Kaszëb (kòl 61 tës. leksemów, w tim 8 tës. frazeòlogiznów i 4 tës. przësłow), chtërną Sëchta spisywôł razã z fòlklorã. Słowôrz pòwstôwôł na spòdlim materiału zebrónégò przez aùtora prosto òd Kaszëbów przë leżnoscë wielënë swòjich rézów i gôdków z mieszkańcama kaszëbsczich môlëznów. Zapisywô słowarzowé i etnograficzné zbiéżnotë Kaszëb z Kòcewim, rzôdzy z Bòrama.
Wedle Eùgeniusza Gòłąbka słownik Bernarda Zëchtë zawiérô przede wszëtczim aùtenticzną mòwã Kaszëbów z terenów, na jaczich przetrwelë w XX wiekù. Gòłąbk pòdkresliwô, że nie je to kaszëbizna tipù „zrzeszińsczégò”, znónô ze słownika Jana Trepczika, a to temù, że ksądz Zëchta dosc kriticzno zdrzôł na słowòtwórstwò tzw. zrzeszińców (przede wszëtczim A. Labùdë, J. Trepczika), tim barżi, że jich neòlogizmë bëłë czãsto òdpòwiednikama słów jistniejącëch w kaszëbiznie ju òd dôwna[2].
Ùwôżóny je za jeden z nôlepszich słowarzów westrzód słowiańsczich prôc leksykograficznëch. Òd samégò zôczątkù mô stolemné znaczenié dlô baderowaniô kaszëbsczi słowiznë i kùlturë i zwóny je czãsto „encyklopedią lëdowi kùlturë Kaszëb”. Donenczas pòwstałé pòstãpné słowarze i òpracowania òpiérają sã wnetk wiedno na bòkadnym zdrójnym materiale zebrónym i òpùblikòwónym bez Sëchtã. „Słowôrz kaszëbsczich gwarów na tle lëdowi kùlturë” stał sã spòdlim wiele pòdrobnëch prôc jinëch aùtorów i òstôł zwëskòny m.jin. w AJK („Atlas Językowy Kaszubszczyzny”)[3].
Zebrónyma w słowarzu przësłowiama zajął sã w òsóbny ksążce prof. Jerzi Tréder[4]. Słowôrz Sëchtë béł téż wôżnym zdrojã wiédzë ò frazeologiznach w przëtrôfkù jiny nôùkòwi prôcë Trédra „Frazeologia kaszubska a wierzenia i zwyczaje (na tle porównawczym)[5]. Grégòr Schramke zajął sã zredagòwanim we współczasnym pisënkù kaszëbsczim i adaptacją w jãzëkù pòlsczim wëzwëskónëch ze Słowarza òpòwiôstków, pòdaniów, bôjków i anegdotów[6][7].
Przëpisczi
[edicëjô | editëjë zdrój]- ↑ Róża Wòszôk-Slëwa, Ò czim gôdają kaszëbsczé słowarzowé zéwiszcza tikającé sã pòzwów alkòhòlowégò wëpitkù? [w:] „Biuletyn Radzëznë Kaszëbsczégò Jãzëka” 2009, s. 217.
- ↑ Eùgeniusz Gòłąbk, Mòje zastrzedżi do kaszëbsczi słowiznë ùżiwóny w „Pòmeranii” [w:] „Pomerania” 2022 nr 12, s. 54.
- ↑ Jerzi Tréder, Spòdlowô wiédza ò kaszëbiznie, Gduńsk 2009, s. 18.
- ↑ J. Treder, Kaszubi. Wierzenia i twórczość. Ze słownika Sychty, Gdańsk 2002.
- ↑ J. Treder, Frazeologia kaszubska a wierzenia i zwyczaje (na tle porównawczym), Wejherowo 1989.
- ↑ Bòżena Ùgòwskô, Tłómaczenia na kaszëbsczi jãzëk i z jãzëka kaszëbsczégò [w:] „Biuletyn Radzëznë Kaszëbsczégò Jãzëka” 2o16, s. 187.
- ↑ G. J. Schramke, W wieczornej mgle. Niesamowite opowieści z Kaszub ze Słownika Sychty // W wieczórny dôce. Niestwòrzoné pòwiôstczi z Kaszëbsczi ze Słowôrza Zëchtë, Gdynia – Pelplin 2004; G. J. Schramke, W świetle dnia. Anegdoty i bajki z Kaszub ze Słownika Sychty // W widze dnia. Gôdczi i bôjczi z Kaszëbsczi ze Słowôrza Zëchtë, Gdynia – Pelplin 2006.