Słowiónie

Słowianie

Słowianie to nôwikszé etnicznie ë jãzëkòwò karno lëdzy w Eùropie, mieszkającé w pòrénkòwim ë westrzédnym dzélu negò kòntinentu.

Do Słowianów rechùje sã: Biôłorusków, Bòsnianów, Bùlgarów, Chòrwatów, Czôrnogórców, Czechów, Kaszëbów, Łemków, Łużëczón, Macedonów, Pòlôchów, Rusków, Serbów, Słowôków, Sloweńców ë Ùkrajińców ôs wicy jak 140 miészich karnów.

Slôde bëłë téż jinszé karna Słowianów:

• Dacczi Słowiónie
• Panóńsczi Słowiónie
• Pòłabsczi Słowiónie

Wiôldżé rozcygnienié Słowianów zawôżëło na wëapartnieniu trzech jãzëkòwëch karnów:

• Zôpadnëch Słowianów
• Pòrénkòwëch Słowianów
• Pôłniowëch Słowianów

Pòchòdzenié miona Słowianów

Pòchòdzenié słowa Słowianie wcyg je kòntrowersyjné. Pierszé zmiónczi ò Słowianach pòd tim mionã są z VI s. No słowò pisóné bëło rozmajice: Sklabenoi, Sklauenoi, Sklabinoi - w bizantińsczi Grecëji a Sclaueni, Sclauini, Sthlaueni - w łacëznie.

Nôstarszi dokùment napisóny w słowiańsczi mòwie je z IX s. ë brëkùje słowò slověne. Jak widzec sami Słowianie jakò pierszi samozwãk brëkòwalë "o", w môl "a" jakno bëło w grecczim czë łacëznie.

W lëdowi etimòlogii parłãczi sã to miono ze słowama słôwa ôs słowo. A wic slověne mògłò bë znaczëc "lëdze, chtërny gôdają (tim samim jãzëkã)", to je lëdze, chtërny mògą sã rozmiôc, procëmno do słówiańsczégò słowa dlô nie-Słowianów, nemec, co òznôczac mòże "niemi człowiek" czë nie më (nie Słowiana, nie gôdającë jãzëkã słowiańsczim).

Niechtërny lingwiscë są ti dbë, że ne teòrëje są zmiłkòwé. Są wic dwie jinszé teòrëje dlô pòchòdzeniô negò miona. Wedle pierszi, pòchòdzy z protoindoeùropejsczégò *slauos ("nôród"), òb. grecczie λαος ("nôród"). Wedle drëdzi teòrëji słowo to pòchòdzy òd miona rzéczi.

Zmiłkòwe etimòlogije, òsoblëwie widzałé w nôrodowòsocjalistny propagandze, wëcygałë no miono òd łac. "sclavus" co òznôczô "niewòlnik". Wedle wielu ùczałëch słowo sclavus (niem. sklavus, an. slave) pòchòdzy òd miona Słowiónów, ale jinszi są ti dbë, że pòspòdlém je grecczé słowo, chtërne òznôczô "wòjnowô rabczëna".

Hipòtézë pòchòdzënkù Słowianów

Jakò jãzëkòwô zrzesznica wëapartnilë sã kòl pòłòwë I tësąclata n.e. z bôłto-słowiańsczégò jãzëkòwëgò karna.

Déruje sztrid ò jich pòchòdzënk, wedle rozmajitëch ùjimniãcë pierwòszné sedzbë Słowianów ùmôlëwô sã:

• na môlu Pòlsczi, abò téż na Wòłiniu ë Pòdolu (aùtochtonowé ùjimniãcé Kostrzewskiego ë Mańczaka)
  • Analëza DNA (Y HG3) zeswiôdczô aùtochtonowi abò zôpadny pòchòdzënk Słowianów (atlanticczé ùjimniącé)
  • Slédné antropòlogiczné badérowania (robioné w latach 2002 - 2004 na Ùniwersitece jim. Adama Mickiewicza) ò stãpniu antropòlogicznégò zjinaczeniô lëdzczich pòpùlacëji mieszkającëch w dorzéczniu Òdrë ë Wisłë w cządze rzimsczich cësków ë we wczasnym strzédnowiekù pòkôzëją nã prôwdzëwòtã aùtochtonowégò ùjimniãcô.
• na Westrzédnym Pòdnieprzu (midze Kijowem a Mòhylowem (allochtonowé ùjimniãcé Godłowskiego),
• midzë Wôłgą a Ùralã, dali òb 100 lat jak w pùnkce 2. (ùjimniãce Czupkiewicza),
• nad Aralsczim jezerã (do kòl 350 n.e.), dali napadlë Eùropã jakò Hunowie (ùjimniãcé Bańkowskiego),
• wedle Gołąba
  • pratatczëzna w górnym dorzéczniu Dona do 1000 p.n.e.,
  • pòbëcé nad westrzédnym Dnieprã,
  • pò najezdze Scëtów (700 p.n.e.) òd Òdrë pò Don,
• wedle ùjimniãca Martynowa:
  • prasłowiańsczi cząd w zôpadnym dzélu môlu Bôłtów (XII s. p.n.e.),
  • nacëskanie italsczégò substratu, pòwstanié łużëcczi kùlturë,
  • prasłowiańsczi cząd: nacëskanie irańsczé (V s. p.n.e.),
  • zwënégòwanié zôpadny garnicë na Òdrze (V-III s. p.n.e.),
  • łączba z Celatama w òkòlim Wrocławia (III s. p.n.e.),
  • pòczątczi naji erë: rozcygnienié słowiańsczi òbéndë pò Prypeć.
• wedle Turbaczowa:
  • pratatczëzna Słowianów nad westrzédnym Dunajã.

To je blós ùzémk artikla. Rôczimë do jegò rozwicégò.