Luksembùrg

Z Wikipedia
Grand-Duché de Luxembourg
Großherzogtum Luxemburg
Groussherzogtum Lëtzebuerg

Luksembùrg
Fana Luksembùrsczi
Fana
Herb Luksembùrsczi
Herb
Mòtto: Mir wëlle bleiwe wat mir sinn
Luksembùrg na karce
Òficjalny jãzëk luksembùrsczi
francësczi
miemiecczi
Stolëca Luksembùrg (gard)
Fòrma państwa kònstitucyjnô mònarchiô
Wiéchrzëzna
% wòdë
2.586 km²
-%
Lëdztwò (2017) 594 130
Dëtk Eùro (EUR)
Czasowô cona UTC +1
Nôrodné swiãto 23 czerwińca
Himn Ons Heemecht
Kòd LUX
Internet .lu
Telefón +352
Commons
Commons
Òbôcz galerëjã na Wikimedia Commons:
Luksembùrg

Luksembùrg (luks. Lëtzebuerg; òficjalnô pòzwa Wiôldżé Ksãżstwò Luksembùrg (luks. Groussherzogtum Lëtzebuerg, fr. Grand-Duché de Luxembourg, niem. Großherzogtum Luxemburg) – państwò w zôpadny Eùropie. Òd nordë grańczi z Belgiã, òd zôpadu i pôłniégò – z Francjã, a òd pòrénkù – z Miemcama. Ni mô przistãpù do mòrza. Pòzwa kraju pòchòdzy òd stôrowësokòniemiecczégò słowa «lucilinburch» – «môłi gard». Całownô wiéchrzëzna Luksembùrga to 2 586,4 km² i je to jedno òd nômiészich państw w Eùropie.

Nôleżi do Eùropejsczi Ùnie (òd 1957). Do grëpë z Belgijskô i Néderlandzkô wchôdô w skłôd Beneluksu.

Geògrafiô[edicëjô | editëjë zdrój]

Pòłożenié[edicëjô | editëjë zdrój]

Kôrta Luksembùrga

Leżi w zôpadny Eùropie, midzë Belgiã, Francjã i Miemcama.. Òd pòrénkù grańcã Luksembùrga wëznôczô rzéka Mozela (niem. Mosel, fr. Moselle, luks. Musel) .

Wiéchrzëzna[edicëjô | editëjë zdrój]

  • całownô: 2,586 km²
  • wiéchrzëzna lądu: 2,586 km²
  • wiéchrzëzna wòdów: o km²
  • môl na swiece wedle wiéchrzëznë: 179.

Lądowé grańce[edicëjô | editëjë zdrój]

Brzegòwô liniô[edicëjô | editëjë zdrój]

ni mô brzegòwi linii (państwò strzódlądowé)

Klimat[edicëjô | editëjë zdrój]

Klimat ùmiarkòwóny, pòd wpłiwã Atlanticczégò Òceanu (łagódné zëmë, chłodno òb lato). Wielëna òpadënków òd 800 mm na pôłnim do 1200 mm na nordze.

Ùsztôłcenié terenu[edicëjô | editëjë zdrój]

Fizycznô kôrta Luksembùrga

Górzësti nordowi dzél państwa (tak pòzwóny Oesling) nôleżi do terenu plaskati wëżawë Ardenów z wësokòscama do 560 m n.r.m. (czëp Kneiff). Reszta Luksembùrga (tak pòzwóny region Gutland, jaczi zajimô 68% teritorium) je pòfałdowóną niżawą z szeroczima dolëznama. Stolëca państwa, gard Luksembùrg, leżi w pôłniowim dzélu kraju.

Wësokòsc terenu[edicëjô | editëjë zdrój]

  • strzédnô wësokòsc: 325 m. n.r.m.
  • nôniższô wësokòsc: 133 m. n.r.m. (rzéka Mozela)
  • nôwëższi czëp: 560 m. n.r.m. (Kneiff)

Gruńtë wedle ùżiwaniô[edicëjô | editëjë zdrój]

  • rolné gruńtë: 50,7% (w tim 24% òrnëch gruńtów)
  • lasë: 33,5%

Lëdze i spòlëzna[edicëjô | editëjë zdrój]

Pòpùlacjô[edicëjô | editëjë zdrój]

  • wielëna lëdztwa: 594,130 (na lëpińc 2017)
  • môl na swiece wedle wielënë lëdztwa: 171.

Etniczné karna[edicëjô | editëjë zdrój]

Luksembùrczicë 52,3%, Portugalczicë 16,4%, Frańcuzë 7,5%, Italczicë 3,6% (wôrtoscë szacowóné na 2017)[1]

Jãzëczi[edicëjô | editëjë zdrój]

luksembùrsczi 55.8%, portugalsczi 15.7%, francësczi 12.1%, niemiecczi 3.1%, italsczi 2.9%

Religijné karna[edicëjô | editëjë zdrój]

chrzescëjanie (w zacht wikszoscë Kòscół Rzimskòkatolëcczi) 70.4%, mùzułmanie 2.3%

Ùrbanizacjô[edicëjô | editëjë zdrój]

  • mieskô pòpùlacjô: 90,7%
  • wikszé miesczé westrzódczi: Luksembùrg (stolëca) – 114,303 mieszkańców (w 2017)[2]

Pòliticzny system[edicëjô | editëjë zdrój]

  • òficjalnô pòzwa: Wiôldżé Ksãżstwò Luksembùrg
  • pòliticzny ùstôw: kònstitucyjnô mònarchiô
  • stolëca: Luksembùrg
  • czasowô cona: UTC+1
  • państwowé swiãto: 23 czerwińca – Luksembùrsczé Nôrodné Swiãto (luks. Lëtzebuerger Nationalfeierdag)
  • nôrodny himn: „Ons Heemecht” (Nasza Tatczëzna)

Wëkònôwczô władza[edicëjô | editëjë zdrój]

  • wiôldżi ksążã Henri (òd 7 rujana 2000)
  • premier: Xavier Bettel (òd 4 gòdnika 2013)

Ùstawòdôwczô władza[edicëjô | editëjë zdrój]

jednojizbòwi parlament – Jizba Depùtowónëch (luks. Châmber vun Députéirten, fr. Chambre des députés; 60 nôleżników na piãcolatną kadencjã)

Przëpisczi[edicëjô | editëjë zdrój]

Bibliografiô[edicëjô | editëjë zdrój]

Państwa w Eùropie
Albańskô | Andorra | Aùstriô | Belgijskô | Biôłorus | Bòsnijô ë Hercegòwina | Bùlgarskô | Chòrwackô | Cyper | Czeskô Repùblika | Czôrnogóra | Dëńskô | Estóńskô | Fińskô | Francëjô | Greckô | Irlandëjô | Islandëjô | Italskô | Lëtewskô | Liechtenstein | Luksembùrskô | Łotewskô | Madżarskô | Malta | Miemieckô | Mòłdawskô | Mònakò | Néderlandzkô | Nordowô Macedoniô | Norweskô | Pòlskô | Pòrtugalskô | Rumùńskô | Ruskô | San Marino | Serbskô | Sloweńskô | Słowackô | Szpańskô | Szwajcarskô | Szwedzkô | Tëreckô | Ùkrajina | Watikan | Wiôlgô Britanijô
Zanôléżné teritoria: Alandsczé òstrowë | Farersczé òstrowë | Gibraltar | Grenlandzkô | Guernsey | Jersey | Man | Svalbard
Ògrańczoné ùznanié: Kòsowò | Pòdniéstrze


Państwa z Eùro
Państwa Gòspòdarczi i Walutowi Ùniji

Aùstriô | Belgijskô | Chòrwacją | Cyper | Estóńskô | Fińskô | Francëjô | Greckô | Irlandëjô | Italskô | Lëtewskô | Luksembùrskô | Łotewskô | Malta | Miemieckô | Néderlandzkô | Pòrtugalskô | Słowackô | Sloweńskô | Szpańskô

jine państwa: Andorra | Czôrnogóra | Kosowskô | Mònakò | San Marino | Watikan