Lëtwa

Z Wikipedia
(Przeczerowóné z Lëtewskô)
Lietuvos Respublika
Lëtewskô Repùblika
Fana Lëtwë
Fana
Herb Lëtwë
Herb
Mòtto: Vienybė težydi
Lëtewskô Repùblika na karce
Òficjalny jãzëk lëtewsczi
Stolëca Wilno
Fòrma państwa repùblika
Wiéchrzëzna
% wòdë
65 303 km²
1,35%
Lëdztwò (2017) 2 823 859
Dëtk Eùro (EUR)
Czasowô cona UTC +2
Nôrodné swiãto 16 gromicznika
Himn Tautiška Giesmė
Kòd LT
Internet .lt
Telefón +370
Commons
Commons
Òbôcz galerëjã na Wikimedia Commons:
Lëtwa

Lëtwa (téż Lëtewskô) – państwò w nordowòwestrzédny Eùropie. Stolëcą i nôwikszim gardã je Wilno. Òd nordë grańczi z Łotwą, òd pôłniowégò pòrénkù z Biôłorusą, òd pôłniowégò zôpadu z Pòlską i kaliningradzczim òbwodã (eksklawa Rusje). Mô przistãp do Bôłtëcczégò Mòrza i brzegòwą liniã ò długòscë kòl 99 km. Òd 2004 nôleżi do NATO i Eùropejsczi Ùnie.

Geògrafiô[edicëjô | editëjë zdrój]

Pòłożenié[edicëjô | editëjë zdrój]

Kôrta Lëtwë

Leżi w nordowòwestrzédny Eùropie, na pòrénkòwim ùbrzegù Bôłtëcczégò Mòrza.

Wiéchrzëzna[edicëjô | editëjë zdrój]

  • całownô: 65,300 km²
  • wiéchrzëzna lądu: 62,680 km²
  • wiéchrzëzna wòdów: 2,620 km²
  • môl na swiece wedle wiéchrzëznë: 124.

Lądowé grańce[edicëjô | editëjë zdrój]

  • òglowô długòsc wszëtczich grańców: 1,549 km
  • państwa, z jaczima mô grańce: Biôłorus 640 km, Łotwa 544 km, Pòlskô 104 km, Ruskô (kaliningradzczi òbwód) 261 km

Brzegòwô liniô[edicëjô | editëjë zdrój]

99 km (przistãp do Bôłtëcczégò Mòrza)

Klimat[edicëjô | editëjë zdrój]

Klimat przechódny midzë mòrsczim i kòntinentalnym. Strzédnô cepłota òb zëmã sygô minus 4,9 °С, òb lato – 17 °С. Wielëna òpadënków sygô 748 mm òb rok.

Ùsztôłcenié terenu[edicëjô | editëjë zdrój]

Fizyczno kôrta Lëtwë

Pòwiérzchniã państwa zajimają równiznë ze szlachama dôwnégò zlodowaceniô. Pò kraju rozsónëch je wiele môłëch jezór.

Wësokòsc terenu[edicëjô | editëjë zdrój]

  • strzédnô wësokòsc: 110 m. n.r.m.
  • nôniższô wësokòsc: 0 m. n.r.m. (Bôłt)
  • nôwëższi czëp: 294 m. n.r.m. (Aukštojas)

Gruńtë wedle ùżiwaniô[edicëjô | editëjë zdrój]

  • rolné gruńtë 44,8 % (w tim 34,9 % òrnëch gruńtów)
  • lasë 34,6%

Lëdze i spòlëzna[edicëjô | editëjë zdrój]

Pòpùlacjô[edicëjô | editëjë zdrój]

  • wielëna lëdztwa: 2,823,859 (na lëpińc 2017)
  • môl na swiece wedle wielënë lëdztwa: 140.

Etniczné karna[edicëjô | editëjë zdrój]

Lëtwini 84.1%, Pòlôsze, 6.6%, Ruskòwie 5.8%, Biôłorusënowie 1.2% (wôrtoscë szacowóné na 2011)

Jãzëczi[edicëjô | editëjë zdrój]

lëtewsczi (òficjalny) 82%, rusczi 8%, pòlsczi 5.6% (wôrtoscë szacowóné na 2011)

Religijné karna[edicëjô | editëjë zdrój]

katolëcë 77,2%, Rusczi Prawòsławny Kòscół 4,1%, stôroòbrzãdowcë 0,8%, lëtrowie 0,6%

Ùrbanizacjô[edicëjô | editëjë zdrój]

Widoczi z Wilna
  • mieskô pòpùlacjô: 66,5%
  • wikszé miesczé westrzódczi: Wilno (stolëca) – 542,990 mieszkańców, Kòwno – 299,466 mieszkańców, Kłajpeda – 155,032 mieszkańców[1]

Pòliticzny system[edicëjô | editëjë zdrój]

  • òficjalnô pòzwa: Lëtewskô Repùblika (lët. Lietuvos Respublika)
  • pòliticzny ùstôw: parlamentarnô repùblika
  • stolëca: Wilno
  • czasowô cona: UTC +2
  • państwowé swiãto: 16 gromicznika – Dzéń Òdbùdowaniô Lëtewsczégò Państwa (lët. Lietuvos valstybės atkūrimo diena)
  • nôrodny himn: „Tautiška giesmė” (Nôrodnô spiéwa)

Wëkònôwczô władza[edicëjô | editëjë zdrój]

  • prezydent Gitanas Nausėda (òd 12 lëpińca 2019) [2]
  • premier Ingrida Šimonytė (òd 11 gòdnika 2020)[3][4]

Ùstawòdôwczô władza[edicëjô | editëjë zdrój]

jednojizbòwi parlament – Sejm Lëtewsczi Repùbliczi (lët. Lietuvos Respublikos Seimas; 141 nôleżników na sztërëlatną kadencjã)

Rozmajitoscë[edicëjô | editëjë zdrój]

Òd 15 do 17 maja 2013 rokù òdbiwało sã zéńdzenié parlameńtarzistów Delegacji Karna Sejmù Repùbliczi Litwë ds. Midzëparlameńtarnëch Kòntaktów z Rzeczpòspòlitą Pòlską i Litewskò-Pòlsczégò Parlameńtarnégò Karna Sejmù RP, òni chcele wiedzec ò ùczbie kaszëbsczégò jãzëka i dwajãzëkòwòsce na Kaszëbach.

Przëpisczi[edicëjô | editëjë zdrój]

Bibliografiô[edicëjô | editëjë zdrój]

Bùtnowé lënczi[edicëjô | editëjë zdrój]

Państwa w Eùropie
Albańskô | Andorra | Aùstriô | Belgijskô | Biôłorus | Bòsnijô ë Hercegòwina | Bùlgarskô | Chòrwackô | Cyper | Czeskô Repùblika | Czôrnogóra | Dëńskô | Estóńskô | Fińskô | Francëjô | Greckô | Irlandëjô | Islandëjô | Italskô | Lëtewskô | Liechtenstein | Luksembùrskô | Łotewskô | Madżarskô | Malta | Miemieckô | Mòłdawskô | Mònakò | Néderlandzkô | Nordowô Macedoniô | Norweskô | Pòlskô | Pòrtugalskô | Rumùńskô | Ruskô | San Marino | Serbskô | Sloweńskô | Słowackô | Szpańskô | Szwajcarskô | Szwedzkô | Tëreckô | Ùkrajina | Watikan | Wiôlgô Britanijô
Zanôléżné teritoria: Alandsczé òstrowë | Farersczé òstrowë | Gibraltar | Grenlandzkô | Guernsey | Jersey | Man | Svalbard
Ògrańczoné ùznanié: Kòsowò | Pòdniéstrze


Państwa z Eùro
Państwa Gòspòdarczi i Walutowi Ùniji

Aùstriô | Belgijskô | Chòrwacją | Cyper | Estóńskô | Fińskô | Francëjô | Greckô | Irlandëjô | Italskô | Lëtewskô | Luksembùrskô | Łotewskô | Malta | Miemieckô | Néderlandzkô | Pòrtugalskô | Słowackô | Sloweńskô | Szpańskô

jine państwa: Andorra | Czôrnogóra | Kosowskô | Mònakò | San Marino | Watikan