Łotwa

Z Wikipedia
Latvijas Republika
Łotwa
Fana Łotwë
Fana
Herb Łotwë
Herb
Mòtto: –
Łotwa na karce
Òficjalny jãzëk łotewsczi
Stolëca Riga
Fòrma państwa repùblika
Wiéchrzëzna
% wòdë
64 589 km²
1,5%
Lëdztwò (2017) 1 944 643
Dëtk eùro (EUR)
Czasowô cona UTC +2
Nôrodné swiãto 18 lëstopadnika
Himn „Dievs, svētī Latviju!”
Kòd lv
Internet .lv
Telefón +371
Commons
Commons
Òbôcz galerëjã na Wikimedia Commons:
Łotwa

Łotwa (łot. Latvija; òficjalnô pòzwa: Łotewskô Repùblika, łot. Latvijas Republika) – państwò w nordowi Eùropie. Òd nordë grańczi z Estonią, òd pôłniégò z Lëtwą, a ód pòrénkù – z Rusją i Biôłorusą. Stolëcą i nôwikszim gardã je Riga. Mô przistãp do Bôłtëcczégò Mòrza i brzegòwą liniã ò długòscë kòl 498 km. Nôleżi do NATO i Eùropejsczi Ùnie.

Geògrafiô[edicëjô | editëjë zdrój]

Pòłożenié[edicëjô | editëjë zdrój]

Kôrta Łotwë

Leżi w nordowi Eùropie, na pòrénkòwim ùbrzegù Bôłtëcczégò Mòrza, zwiksza midzë 55° a 58° nordowi geògraficzny szérzë i 21°-29° pòrénkòwi geògraficzny długòscë.

Wiéchrzëzna[edicëjô | editëjë zdrój]

  • całownô: 64,589 km²
  • wiéchrzëzna lądu: 62,249 km²
  • wiéchrzëzna wòdów: 2,340 km²
  • môl na swiece wedle wiéchrzëznë: 125.

Lądowé grańce[edicëjô | editëjë zdrój]

Brzegòwô liniô[edicëjô | editëjë zdrój]

498 km (przistãp do Bôłtëcczégò Mòrza)

Klimat[edicëjô | editëjë zdrój]

Klimat przechódny midzë mòrsczim i kòntinentalnym, na jaczi mô cësk to, że krótkò je Bôłt - mòrze. Wiatrë nôwiãcy wieją òd pôłniowò-zôpadny stronë (czerënk òd Atlantikù) i przëwióny znądka lëft niese wiôlgą wielënã òpadënków (500-800 mm òb rok). Niebò je przez wiãkszosc czasu zacygniãté blónama. Òb rok słuńce swiécy strzédno le przez 30-40 dni. Nôbarżi słonecznym i sëchim miesącã je môj.

Lato je wiele razy chłodné i z deszczama. Dodatné temperaturë trzimają sã przez 125—155 dniów w rokù. Strzédnô cepłota czerwińca sygô 15—17 °C. Zëma bawi òd pòłowë gòdnika do pòłowë strëmiannika. Strzédnô cepłota stëcznika sygô òd −3 do −7 °C, chòc tej sej mòże spôdac nawetka do −40 °C.

Ùsztôłcenié terenu[edicëjô | editëjë zdrój]

Fizycznô kôrta Łotwë

Przeplôtają sã wëszawë i niżawë. Nôwiãkszą niżawą je Żmudzczé Pòbrzeżé.

Wësokòsc terenu[edicëjô | editëjë zdrój]

Panorama z góry Gaiziņkalns
  • strzédnô wësokòsc: 87 m. n.r.m.
  • nôniższô wësokòsc: 0 m. n.r.m. Bôłtëcczé Mòrze
  • nôwëższi czëp: 312 m. n.r.m. (Gaiziņkalns)

Gruńtë wedle ùżiwaniô[edicëjô | editëjë zdrój]

  • rolné gruńtë: 29,2% (w tim 18,6% òrnëch gruńtów)
  • lasë: 54,1%

Lëdze i spòlëzna[edicëjô | editëjë zdrój]

Pòpùlacjô[edicëjô | editëjë zdrój]

  • wielëna lëdztwa: 1,944,643 (na lëpińc 2017)
  • môl na swiece wedle wielënë lëdztwa: 149.

Etniczné karna[edicëjô | editëjë zdrój]

Łotisze 61.8%, Ruskòwie 25.6%, Biôłorusënowie 3.4%, Ùkrajińcë 2.3%, Pòlôsze 2.1%, Lëtwini 1.2% (wôrtoscë szacowóné na 2016)

Jãzëczi[edicëjô | editëjë zdrój]

łotewsczi (òficjalny) 56.3%, rusczi 33.8%,

Religijné karna[edicëjô | editëjë zdrój]

lëtërstwò 19.6%, prawòsławié 15.3%,

Ùrbanizacjô[edicëjô | editëjë zdrój]

Riga – stolëca i nôwikszi gard Łotwë
  • mieskô pòpùlacjô: 67,4%
  • wikszé miesczé westrzódczi: Riga (stolëca) – 638,784 mieszkańców; Daugavpils – 85,286, Lipawa – 70,499 (na 2016[1]

Pòliticzny system[edicëjô | editëjë zdrój]

Kôrta z historicznyma regionama Łotwë
  • òficjalnô pòzwa: Łotewskô Repùblika (łot. Latvijas Republika)
  • pòliticzny ùstôw: parlamentarnô repùblika
  • stolëca: Riga
  • czasowô cona: UTC+2
  • państwowé swiãto: 18 lëstopadnika – Dzéń Proklamacje Łotewsczi Repùbliczi (łot. Latvijas Republikas proklamēšanas diena)
  • nôrodny himn: „Dievs, svētī Latviju!” (Bòże, błogòsławi Łotwã)

Wëkònôwczô władza[edicëjô | editëjë zdrój]

  • pezydent Raimonds Vējonis (òd 8 lëpińca 2015)
  • premier Krišjānis Kariņš (òd 23 stëcznika 2019)

Ùstawòdôwczô władza[edicëjô | editëjë zdrój]

jednojizbòwi parlament Sejm (łot. Saeima; 100 nôleżników na sztërëlatną kadencjã)

Przëpisczi[edicëjô | editëjë zdrój]

Bibliografiô[edicëjô | editëjë zdrój]

Państwa w Eùropie
Albańskô | Andorra | Aùstriô | Belgijskô | Biôłorus | Bòsnijô ë Hercegòwina | Bùlgarskô | Chòrwackô | Cyper | Czeskô Repùblika | Czôrnogóra | Dëńskô | Estóńskô | Fińskô | Francëjô | Greckô | Irlandëjô | Islandëjô | Italskô | Lëtewskô | Liechtenstein | Luksembùrskô | Łotewskô | Madżarskô | Malta | Miemieckô | Mòłdawskô | Mònakò | Néderlandzkô | Nordowô Macedoniô | Norweskô | Pòlskô | Pòrtugalskô | Rumùńskô | Ruskô | San Marino | Serbskô | Sloweńskô | Słowackô | Szpańskô | Szwajcarskô | Szwedzkô | Tëreckô | Ùkrajina | Watikan | Wiôlgô Britanijô
Zanôléżné teritoria: Alandsczé òstrowë | Farersczé òstrowë | Gibraltar | Grenlandzkô | Guernsey | Jersey | Man | Svalbard
Ògrańczoné ùznanié: Kòsowò | Pòdniéstrze


Państwa z Eùro
Państwa Gòspòdarczi i Walutowi Ùniji

Aùstriô | Belgijskô | Chòrwacją | Cyper | Estóńskô | Fińskô | Francëjô | Greckô | Irlandëjô | Italskô | Lëtewskô | Luksembùrskô | Łotewskô | Malta | Miemieckô | Néderlandzkô | Pòrtugalskô | Słowackô | Sloweńskô | Szpańskô

jine państwa: Andorra | Czôrnogóra | Kosowskô | Mònakò | San Marino | Watikan