Jagelonowie

Z Wikipedia

Jagelonowie (lët. Jogailaičiai) – wietew lëtewsczi dinastie Gedëminowiczów, jakô wëwòdzy sã òd Władisława II Jagełłë. Je to trzecô dinastiô, chtërna rządzëła w Pòlsce (w latach 1386-1572). Jagelonowie rzãdzëlë téż w Lëtewsczi (w latach 1377-1401 i 1440-1572), Czechach (w latach 1471-1526) i w Madżarsczi (w latach 1440-1444 i 1490-1526).

Jagelonowie na pòlsczim sadawiszczu[edicëjô | editëjë zdrój]

Herb Pòrtrét Miono Data ùrodzeniô Data smiercë Cząd panowaniô Ùwôdżi
Władisłôw II Jagełło kòle 1362 1434 1386-1434 Miôł dwùch sënów z òstatną, czwôrtą białką Zofią Holszańską – Władisława i Kadzmierza. W czasù jegò panowaniô bëła biôtka z Krzeżôkama pòd Grunwaldã w rokù 1410. Pòlôcë òdnioslë dobëcé.
Władisłôw III Warneńczik 1424 1444 1434-1444 Pòlskô
1440-1444 Madżarskô
Zdżinął w biôtce z Turkama pòd Warną. Jegò cało nigdy nie bëło nalazłé.
Kadzmiérz IV Jagelończik 1427 1492 1447-1492 Ze swòją białką miôł trzënôsce dzecy. Sztërëch sënów bëło królama (trzech w Pòlsce i jeden w Madżarsczi). Biôtkòwôł sã z Krzëżôkama w wòjnie chtërnô zwią 13-latną. Pòlôcë mielë dobëté i dostelë Gdùńsczé Pòmòrze.
Jón I Òlbracht 1459 1501 1492-1501 Ni miôł dzecy i nie béł żeniałi.
Aleksander Jagelończik 1461 1506 1501-1506 Rządzył na Lëtwie, pózni – pò smiercë swòjegò brata – òstôł królã Pòlsczi w rokù 1501. Ùmarł w 1506 rokù. Żeniałi béł z córką Iwana III – póna Mòskiewsczégò Ksyżëstwa.
Zygmùnd I Stôri 1467 1548 1507-1548 Jegò białką bëła italskô ksyżënka Bona Sforza. Czasë jegò i sëna panowaniô pòzéwô sã „złotim stalatim”. Pòlskô stała sã mòcnym i znaczącym państwã. Zygmùnd Stôri òdbudowôł Zómk Królów na Wawelu w Krakòwie. Pòdpòrządkòwôł Pòlsce Krzëżôków.
Zygmùnd II Agùst 1520 1572 1530/1548-1572 Jesz za zëcô swòjégò òjca béł téż królã. Sóm rządzył pò smiercë òjca òd rokù 1548. W 1569 rokù doszło do sparłãczeniô Lëtwë i Pòlsczi (ùniô realnô). Zygmùnd Agùst béł slédny z Jagelonów. Ni miôł sëna.

Bibliografiô[edicëjô | editëjë zdrój]

  • T. Biber, M. Leszczyński, Poczet władców Polski, Poznań 1997.