Czôrnô bòrówka

Z Wikipedia


Hewòtny artikel òstôł napisóny przez òsobã jakô nie znaje perfektno kaszëbsczégò. Jãzëkòwô pòprôwnosc negò artikla wëmôgô werifikacëji.

Czôrnô bòrówka
Kwitnący krzôk
Kwitnącô bòrówka
Brzôd
Brzôd
Jagòdzënë


Czôrnô bòrówka (pl: Borówka czarna, łac. Vaccinium myrtillus) – gatënk wielolatny roscënë z rodzënë wrzosowatëch (Ericaceae) [1]. Mô wiele pòzwów, m.in. jagòda, czôrnô jagòda, lesnô jagòda, mòdrô jagòda, brzësznica.

Wëstãpòwanié[edicëjô | editëjë zdrój]

Czôrnô bòrówka je szerok rozcygniãtô w Azjë, Eùropie i Nordowi Americe na òbszarze ò łagòdnym, strzédnym ë pòlarnym klimace. W Pòlsce je zwëczajnô, równak na nizënach [2], jak ë w gòrach [3].

Mòrfòlogiô[edicëjô | editëjë zdrój]

Czôrnô bòrówka:

  • krzôk òsygô òd 15 do nawetka 60 cm wësokòscë,
  • zwôlô lëste na zëmã,
  • chłąd - wietewczi òstrokańcesté, nadżé, zeloné, gãsto rozgajdané,
  • lëste òkrągłégò sztôłtu, długoscë òd 1 do 3 cm, òd spòdkù jasniészi, ògónczi krótczi, na zëmã òpôdają,
  • kwiatë pòjedinczé, długòscë 3 – 5 mm,
  • mô 10 pichlónów ë serce złożoné z 4-5 lëstków,
  • jagòdë cemnomòdré, wërôstają pòjedińczô w nórtach lëstów, mają wòsk ë mòcno farbòwóné sok.

Ekòlogiô[edicëjô | editëjë zdrój]

Czôrnô borówka rosce na lóznëch, mòkrawëch, kwasnëch zemiach, przede wszëtczim w jiglastëch lasach. Kwiatë są zapiszoné przez òwadë [4]. Roscëna ta je wskôzywôczem kwasnych zem. Kwitnie òd łżëkwiata do czerwińca.

Zastosowanié[edicëjô | editëjë zdrój]

Roscëna leczniczô, sërowina zelarskô, brzôd mô dżerbòwina [5], witaminë C [6] i B1 [7]. Świéżi brzôd mô dzejanié rozlózowóné przë zacwiardzeniô ë jednoczasno procëm biegùnce. Brzësznice dôwają dzecóm, czej je brzuszk bòli. Sëszony brzôd dzeja téż procëm biegùnce, antisepticzno, procëm gòrączce. Lëste dopasëwùje sã w stónach zapôliwnëch ùkłôdu mòczowégò, téż jakò pòmòcny spòsób przë leczenim cëkrowi chòroscë [8]. Zjôdanié swiéżich jagód ë jich produktów wzmòcniwô zdrok, pòprôwiô òstrosc widzeniô, przede wszëtczim ò cemkù. Czôrnô jagòda zabezpieczô przed kùrzëcą [9], temù wôrt ją dawac górnikóm, młënôrzóm ë kòminiôrzóm. Sok bëwa ùżëwôné do farbòwaniô win [10]. Z jagód wërôbiané są kònfiturë ë dżemë. Òsłodzoné brzôd, sërowé abò mrożoné, wëzwëskòwóné je jakò farsz klósków abò jakò dodôwk do deserów, np. plińców.

Bùtnowé lënczi[edicëjô | editëjë zdrój]

Bibliografiô[edicëjô | editëjë zdrój]

  1. Bollinger, Erben, Grau, Heubl, Leksykon przyrodniczy. Krzewy, Warszawa 1998
  2. L. Rutkowski, Klucz do zonaczaia roślin naczyniowych Polski niżowej, Warszawa 2004
  3. https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Vaccinium_myrtillus