Swiãti Paweł

Hewòtny artikel òstôł napisóny przez òsobã jakô nie znaje perfektno kaszëbsczégò. Jãzëkòwô pòprôwnosc negò artikla wëmôgô werifikacëji.

Swiãti Paweł (Παῦλος Paulos; ùr. kòle 8 rokù w Tarsu, ùm. kòle 67 wierã w Rzimie) – béł Apòsztoła Nôrodów, a pòchòdzył z żëdowsczi rodzëznë. Pò swòjim nawrócenim òn nawrócył na chrzescëjaństwò wiele lëdzy w rozmajitëch placach.Paweł z Tarsu, Paweł Apòstoł, Szaweł, Saul, Szaul, heb. שאול התרסי Szaul ha-Tarsi

Żëwòt swiãtégò

Miona Szawłowëch starszëch nie są znóné, równak je wiedzec, że òn pòchòdzył z rodzëznë żëdowsczi, z pokoleniégò Beniamina (Rdz 11,1; Flp 3,5). Ojc Szawła béł téż rzimsczim krajewiónę. Jednak nie wiémë, cziej i w jaczi sposób poprzédcowie Szawła dostelë to krajewióństwo (Dz 16,37n; 22,25-29; 23-27). Pierwszą nôukę młodi Szaweł odebrôł w Jeruzalemie u Gamalijela (Dz 22,3; 26,4n; Ga 1,14; Flp 3,5), jednégo z nôgłosniészëch wnenczas rabbich. Më nie wiémë, w jaczi sposób Szaweł zetkł se z notejszą kulturą grecką. Ale wiémë, że ob dłudżi czas on béł ostrim ustëgownikę chrzescëjanów, o czim sóm wspominô (Ga 1,13; Flp 3,6; 1 Tm 1,13). Poswiôdcziwają to téż Dzeje Aposztołów, w jaczich Szaweł wëstępuje pierwszi rôz przë leżnoce męczélstwa Szczepana, nié leno jako bezczinny swiôdk ti smiercë (Dz 7,58; 22,20; 26,10). Obczas jedyny z taczich udtëgownëch rézów, kòle 36 r. zdarził sę przëtrôfk, jaczi sczierowôł żëcową drogę Szawła w czësto jiną stronę: hewo zmartwichwstóny Jezës Christus ukôzôł sę Szawłowi pod Damaszkę ë kôzôł mu przëjimnąc chrzest swięti, do te, żebë z niego zrobic wëbróny statk, to je wiôldżiégo aposztoła poganów. (Dz 9,3-16; Ga 1,12.15n; Ef 3,2n).

Pòczątk dzejani

Po krótczim przebiwanim na Arabsczi Pustyni Szaweł zaczinô głoszenié Ewanielëji w Damaszku (Ga 1,17; Dz 9,20), po czim jidze wespół z Barnabą do Jeruzalemu, żebë sę potkac z niechtërnyma spomidzë dwanôsce Aposztołów, a osoblëwie z Piotrę (Ga 1,18; Dz 9,26-29). Kòle roku 39 Szaweł przëbiwô do swégo rodnégo miasta Tarsu (Ga 1,21; Dz 9,30). Ponemu prôcëje ob jaczis czas z Barnabą w Antiochëji (Dz 11,25n) i szëkuje sę téż do pierwszi misyjny rézë.

Pierwszô misyjnô réza

Pierwszô misyjnô réza przëpôdô na lata 45-49 i obijmó, okróm Cypru, westrzédny dzéł dzysészny Azji Mniészi, tj. Pamfilëją, Pizydiją i Likaóniją. Towarzą tam Pawłowi Barnaba ë Jan Mark. Nen drëdżi, nie je wiedzec czemu, odłącziwô sę od Pawła w Pamfilëji i wrôcô do Antiochëji. Prawie obczas ny rézë, w Pafos na Cyprze, Paweł nawrôcô na chrzescëjaństwo prokónsula Pawła Sergiusza i czarzińca Elimasa, nimo jego oprzéczaniô sę. Od tego sztërku aposztół wëstępuje w Dzejach Aposztołów ju nié jako Szaweł, le Paweł. Jego aposztolsczié dzejanié natikało sę wszędze na żëcznotę poganów i na niechęc Żëdów.

Sobór w Jeruzalemie

Po ti pierwszi misyjny rézë, sztërnôsce lat do swégo nawróceniô (kòle 49 r.) Paweł udôł sę w towarzësztwie Barnabë do Jeruzalemu na „aposztolsczi Sobór” (Ga 2,1), jaczi usejmikowôł, że Prawo Móżeszowé – okróm pôrë osoblëwëch przëpadków (klauzule Jakuba) – ni mô ju obowiązywac chrzescëjanów nawróconëch z pogaństwa (Dz 1dzlk 15; Ga 2,3-6).

Drëgô misyjnô réza

Na lata 50-52 przëpôdô drëgô misyjnô réza, co sygnęła dalek poza grańce dzysészny Azji Mniészi. Ten tu rôz Pawłowi towarzi z początku leno Sylas, potem Timoteusz (Dz 16,1-3) i, wierę od Troadë, Łukôsz (Dz 16,10). Obczas ny prawie rézë, bodôj kòle roku 50-51 w Korince bëlë napisóné obadwa Lëstë do Tesalomiczanów.

Trzecô misyjnô réza

Trzecô misyjnô réza bawiła nôdłeżi (53-58) i objimala obéńdę mni wicy tak wiôlgą jak réza drëgô. Môlę, dze pode drogą Paweł sę zatrzimôł na dłëgszi czas, béł Efez. Tu powstôł lëst do Korintczików, zwóny przedkanonicznym, tu téż wierę béł napisóny Lëst do Galatczików, choc możlëwé, że no pismię bëło ułożoné ju po wëjachaniu z Efezu, w jaczims z miast Macedoniji. Tam téż choba béł napisóny, gdzes pod kuńc roku 57, Drëdżi Lëst do Korintczików. Wiele wskazëje na to, że obczas ti dłudżi bëtnoscë w Efezu béł téż napisóny Lëst do Rzimianów pisôł Paweł w Korince, ob zëmę 57/58 rok, cziej ju béł w drodze nazôd do Palestinë (wiózł on ze sobą tej darë dlô ubodżich chrzescëjanów w Jeruzalemie). Prawie z Lëstu do Rzimianów, midzë jinszima (Rdz 15,33n; przër. 1 Kor 16,3-6; Dz 19,21; 20,3), dowiadiwómë sę o zamëslony przez Pawła podróżë do Szpaniji, choc nie wiémë, czë z te zamëslënku cos potemu wëszło, czë on tam zajachôł.

Aresztowôni

Cziej Paweł przëjachôł nazôd z ti trzecy rézë misyjny i zawiózł do Jeruzalemu darë dlô ubodżich tego Koscoła (Dz 21,1-26), na zymku, kòle 58 r. tam, w Jeruzalemie, jego aresztowelë (21,27-36). Po krótczich przesłëchach u arcykapłana Ananijasza i przed Sanhedrinę (22,1-23,11) Paweł je przewiozłi do Cézareji ë z wolë wiôlgorządcë Féliksa zamkłi w sôdzę (23,23-35), dze przebiwô kòle 2 lat (58-60). W roku 60, jako rzimsczi krajewión, żądô od wiôlgorządcë Festusa, żebë jego sprawa bëła rozezdrzónô przed césôrzę, na co Festus sę godzy (25,1-12). Tej na jeséń, po niespokójnym o tim czasu Morzu Strzódzemnym (27,9-38), Paweł udôwô sę okrętę do Rzimu (27,1-28,16). Potemu wnetk tzrë lata (61-63; Dz 28,30) ostôwôł on w Rzimie jako sôdzewi. Równak tam Paweł miôł jaką taką swobodę tak, że mógł so pozwolëc na dosc rëszné dzejanié aposztolsczié (28,30n). I tam, ze sôdzë, napisôł swoje trzë Lëste: do Kolosanów, do Efezjanów, so Filemóna (téż, pg udbë niejednëch, dopiérë tedë béł napisóny Lëst do Filëpianów).

Òstatni lata

W 63 r. Paweł, po sprawie sądowi uniewinniony, wëchôdô ze sôdzë i jedze do Szpaniji (co nie je czësto pewné), a potemu do Efezu (1 Tm 1,3), odwiédzô Kretę (Tt 1,5), po czim przebiwô ob jaczis czas w Macedoniji, gdze redaguje Pierwszi Lëst do Timoteusza ë Lëst do Titusa.

Mãczeńskô smierc

Kòle 67 r. Paweł je zôs zamkłi w rzimsczi sôdzë, skądka pisze Drëdżi Lëst do Timoteusza. Jesz wierę w tim samim roku Paweł je usmiercony przez zetnienié w Rzimie.

Lëstë swiãtégò Pawła

Lëst do Rzimianów
1. Lëst do Korintczików
2. Lëst do Korintczików
Lëst do Galatczików
Lëst do Efezjanów
Lëst do Filëpianów
Lëst do Kolosanów
1. Lëst do Tesaloniczanów
2. Lëst do Tesaloniczanów
1. Lëst do Timoteusza
2. Lëst do Timoteusza
Lëst do Titusa
Lëst do Filemóna

Kùlt

Ikònografiô

W ikònografii przedstôwióny je nôczãscy z mieczem, bò òstół nim usmiercony przez zetnienié.

Dzéń òbchòdów

Jegò liturgiczné wspòmnienié w katolëcczim Kòscele obchôdô sã 29 czerwinca.

Zdroje wiédze ò Pawle

Wiédzô o żëcym i dzejanim miesjónarzko-lëteracczim sw. Pawła je brónô z Lëstów i z Dzejów Aposztołów.

Òbaczë téż

Lëteratura

Bosak P. Cz., "Postacie Nowego Testamentu. Słownik-konkordancja", Poznań – Pelplin 1996, s. 527-589.
Eùgeniusz Gòłąbk (tołmaczenié): "Swiãté Pismiona Nowégo Testameńtu", Gduńsk-Pelplin 1993, ss. 267 - 268.
Zaleski W., "Święci na każdy dzień", red. nowego wydania i autor ponad 100 nowych biogramów Paweł Janowski, Warszawa 2008, s. 535-539.

Bùtnowé lënczi

To je blós ùzémk artikla. Rôczimë do jegò rozwicégò.

Commons

Òbôcz galerëjã na Wikimedia Commons:
Swiãti Paweł