Afrika
Wygląd
Afrika – stolemna dzél swiata, na pôłnie od Eùropë i na zôpadze od Azëji, z chtërną je sparłaczona lądowo przez Suez. We wschòdnym i pôłniowim dzélu Africzi roscą nisczé i wësoczé trôwë, pòjedińczé drzewa (palmë, baòbabë, akacje), a téż préklowaté chwarzna.
Lëdztwò
[edicëjô | editëjë zdrój]W Africe mieszkô kòle 920 mln lëdzy.
Kraje Africzi
[edicëjô | editëjë zdrój]W Africe je 54 państwów ë zanôléżnych òbéńdów.
Fana | Państwò | Nôrodné miono kraju | Stolëca | Ùrzãdné i brëkòwané jãzëczi | Dëtkòwô jednota |
---|---|---|---|---|---|
Algieriô abò Algierskô | Algeria | Algiers | arabsczi, berbersczi, francësczi | Algiersczi dënar | |
Angòlô | Angola | Luanda | pòrtugalsczi, Kikongo, Kimbundu, Umbundu | Angòlskô kwanza | |
Benin | Benin | Porto Novo | francësczi, Yòruba, Fòn | CFAńsczi frank | |
Bòtswanô | Botswana | Gaborone | Setswana, anielsczi | Botswańskô pula | |
Bùrkina Fasò | Burkina Faso | Ouagadougou | francësczi, Mòoré, Fula, Dioula | Zôpadnôafrikańsczi CFAńsczi frank | |
Bùrundi | Burundi | Gitega | Kirundi, francësczi | Bùrundiańsczi frank | |
Czad | Chad | N'Djamena | francësczi, arabsczi | CFAńsczi frank | |
Demòkraticzna Repùblika Kòngo | DR Congo | Kinshasa | francësczi, Lingala, Kikongo, Swahili, Tshiluba | Kòngolësczi frank | |
Dżibùti | Djibouti | Dżibùti (gard) | francësczi, arabsczi, Afarsczi, Somali | Dżibùtëńsczi frank | |
Egipt | Egypt | Kairo | arabsczi (egipsczi dialekt) | Egipsczi funt | |
Eritrejô | Eritrea | Asmara | Tigrinya, Beja, arabsczi, Tigre, Kunama, Saho, Bilen, Nara, Afar, anielsczi | Eritreańskô nakfa | |
Eswatini abò Swaziland | Eswatini {Swaziland) | Mbabane | Swazi jãzëk, anielsczi | Swazisczi lilangeni, pôłniowôafrikaańsczi rand | |
Etiopiô | Iትዮጵያ Ītyōṗṗyā | Addis Abeba | Amharsczi | Etiopsczi birr | |
Gabón | Gabon | Libreville | francësczi, Fang, Myene, Punu, Nzebi | CFAńsczi frank | |
Gambiô | Gambia | Banjul | anielsczi, Mandinka, Fula, Wolof, Serer, Jola | Gambijsczi dalasi | |
Ghanô | Ghana | Accra | anielsczi, Asante Twi, Bono, Dagbani, Frafra, Kusaal, Hausa | Ghańsczi cedi | |
Gwinejô | Guinea | Conakry | francësczi, Fulani, Mandinka, Susu | Gwinejsczi frank | |
Gwinejô Bissau | Guinea-Bissau | Bisseau | pòrtugalsczi, górnowinejsczi kreole | Zôpadnôafrikańsczi CFAńsczi frank | |
Kamerùn | Cameroon | Yaoundé | francësczi, anielsczi, Fula, Ewondo | CFAńsczi frank | |
Keniô | Kenya | Nairobi | Swahili, anielsczi | Kenijsczi sziling | |
Kòmòrë | Comoros Islands | Moroni | kòmòrôńsczi, francësczi, arabsczi | Kòmòròńsczi frank | |
Kòngo | Congo | Brazzaville | francësczi, Kituba, Kikongo, Lingala | CFAńsczi frank | |
Lesòthò | Lesotho | Maseru | Sotho, anielsczi | Lesothòńsczi loti | |
Liberiô | Liberia | Monrowia | anielsczi | Liberańsczi dolar | |
Libiô | Libya | Tripolis | arabsczi, berbersczi | Libijsczi dinar | |
Madagaskar | Madagascar | Antananarivo | Malagasczi, anielsczi | Malagasczi ariary | |
Malawi | Malawi | Lilongwe | Chichewi, anielsczi | Malawijskô kwacha | |
Mali | Mali | Bamako | francësczi, Bambara | Zôpadnôafrikańsczi CFAńsczi frank | |
Marokò | Morocco, al-Maġhrib | Rabat | arabsczi, francësczi, | Marokańsczi dirham | |
Maùretaniô | Mauritania | Nouakchott | francësczi, anielsczi | Maùretańskô ouguiya | |
Maùritjùs | Mauritius | Port Louis | Kreole, Bhojpuri, francësczi, anielsczi | Mauritjùskô rupia | |
Mòzambik | Mozambique | Maputo | pòrtugalsczi | Mòzambijsczi metikal | |
Namibiô | Namibia | Windhoek | Afrikaans, anielsczi, miemiecczi, RuKwangali, Setswana, siLozi, !Kung | Nambijsczi dolar | |
Niger | Niger | Niamey | Hausa, Kanuri, francësczi, arabsczi | Zôpadnôafrikańsczi CFAńsczi frank | |
Nigeriô | Nigeria | Abuja | Hausa, Igbo, Joruba, anielsczi | Nigeriôńskô naira | |
Òstrowë Swiãtégò Tomasza i Ksążãcô | São Tomé e Príncipe | São Tomé | pòrtugalsczi, saotomeńsczi kreole, forro, angòlsczi kreole | Saotomeńskô dobra | |
Pôłniowô Afrika, RPA | South Africa | Pretoria, Johannesburg, Bloomfontain | Zulu, Xhosa, Sotho, Tswana, Afrikaans, anielsczi | Pôłniowôafrikaańsczi rand | |
Pôłniowi Sùdan | South Sudan | Juba | Bari, Dinka, Luo, Murle, Nuer, Zande, Jubôarabsczi, anielsczi | Pôłniowôsùdańsczi funt | |
Repùblika Zelonégò Przilądka | Cape Verde | Praia | pòrtugalsczi, zelonòprzilądkòsczi creole | Zelonòprzilądkòsczi escudo | |
Repùblika Westrzódnoafrikańskô | Central African Republic | Bangui | francësczi, sango | CFAńsczi frank | |
Równikòwô Gwinejô | Equatorial Guinea | Molobo | szpańsczi, francësczi, pòrtugalsczi, Fang, Bube, Combe, Annobonesczi, Igbo | CFAńsczi frank | |
Rwandô | Rwanda | Kigali | Swahili, francësczi, anielsczi | Rwandejsczi frank | |
Senegal | Sénégal | Dakar | francësczi, Wolof | Zôpadnôafrikańsczi CFAńsczi frank | |
Seszele | Seychelles | Victoria | francësczi, anielsczi, seszelsczi kreole | Seszelskô rupiô | |
Sierra Leone | Sierra Leone | Freetown (Sierra Leone) | Temne, Mende, anielsczi | Sierraleońsczi leon | |
Somaliô | Somalia | Mogadishu | Somali, arabsczi | Somalsczi sziling | |
Sùdan | Sudan | Chartum | Sùdańskôarabsczi, anielsczi | Sùdańsczi funt | |
Tanzaniô | Tanzania | Dodoma | Swahili, anielsczi | Tanzańsczi sziling | |
Togo | Togo | Lomé | Ewe, Kabiyé, francësczi, | Zôpadnôafrikańsczi CFAńsczi frank | |
Tùnezjô | Tunisia | Tunis | arabsczi, berbersczi, francësczi | Tùnezejsczi dinar | |
Ùgandô | Uganda | Kampala | Swahili, anielsczi | Ùgandejsczi sziling | |
Zambiô | Zambia | Lusaka | Bemba, Nyanja, Tonga, Lozi, anielsczi | Zambijsko kwacha | |
Zôpadnô Sahara, dzelowô Sahrawi | Western Sahara; dzelowô Sahrawi | Laayounea, Tifariti | arabsczi, francësczi | Sahrawiskô peseta, marokańsczi dirham, algersczi dinar, mauritansko ouguiya | |
Zimbabwe | Zimbabwe | Harare | Shona, Ndebele, klikowi Koisan, anielsczi, Sotho, Tonga, Tswana, Xhosa, etc. | Zimbaweńsczi rozrachunkowi brutto dolar (zolar), pôłniowôafrikaańsczi rand, amerikańsczi dolar, eùro | |
Ùbrzég Słoniowëch Kłów | Côte d'Ivoire | Yamoussoukro | francësczi, Bété, Dioula, Baoulé, Abron, Agni, Cebaara, Senufo, etc. | Zôpadnôafrikańsczi CFAńsczi frank |
Zanôléżné teritoria: Ceuta | Kanarejscze Òstrowë | Madera | Melilla | Òstrów Sw. Helenë | Pelagijscze Òstrowë | Réunion | Sokotra
Teritoria z ògrańczoném ùznaniém: Somaliland | Zôpadnô Sahara (Sahrawi)
Państwa w Africe | |
---|---|
Algieriô | Angòlô | Benin | Bòtswanô | Bùrkina Faso | Bùrundi | Centralnô Afrika | Czad | DR Kòngo | Dżibùti | Egipt | Eritrejô | Eswatini | Etiopiô | Gabón | Gambiô | Ghanô | Gwinejô | Gwinejô Bissau | Kamerùn | Keniô | Kòmòrë | Kòngo | Lesòthò | Liberiô | Libiô | Madagaskar | Malawi | Mali | Marokò | Maùretaniô | Maùritjùs | Mòzambik | Namibia | Niger | Nigeriô | Òstrowë Swiãtégò Tomasza i Ksążãcô | Pôłniowô Afrika | Pôłniowi Sùdan | Zeloni Przilądk | Równikòwô Gwinejô | Rwandô | Senegal | Seszele | Sierra Leone | Somaliô | Sùdan | Tanzaniô | Togo | Tunezjô | Ùgandô | Zambiô | Zimbabwe | Ùbrzég Słoniowëch Kłów | |
Zanôléżné teritoria: Ceuta * Kanarejscze Òstrowë * Madera * Melilla * Òstrów Sw. Helenë * Pelagijscze Òstrowë * Réunion * Sokotra | |
Teritoria z ògrańczoném ùznaniém: Somaliland | Zôpadnô Sahara (Sahrawi) |
- To je blós ùzémk artikla. Rôczimë do jegò rozwicégò.