Wòlny Gard Gduńsk
| ||||||||||||||||||||||||||||||||
Wòlny Gard Gduńsk (niem. Freie Stadt Danzig) bëł to w latach 1920-1939 samòstójny gard-państwò pòd òchroną Lidżi Nôrodów.
We Gduńskù pòstãpny rôz òdrodzył sã młodokaszëbsczi Gryf z dodôwkã béł Gryf Kaszubski, chtërnégò redachtorzë w 1929 rokù ùrobilë Regionalné Zrzeszenié Kaszëbów w Kartuzach.
Do dzysdzéń de iure Wòlny Gard Gduńsk nie òstôł zakùńczony.
Ùsôdzenié państwa
[edicëjô | editëjë zdrój]Pò I swiatowéj wòjnié w Wersalsczim Traktace pòstanowiono, że Gduńsk ë òkòliczne zemie ùrobią samòstójny krôj pòd protektoratã Lidżi Nôrodów.
Wòlny Gard Gduńsk pòstôł 15 smùtana 1920 wedle pòstanowień Wersalsczégò Traktu art. 100-108.[1]
Sprôwné pòdzelenie
[edicëjô | editëjë zdrój]Wedle art. 67 ë 68 Kònstitucji WGG[2] Wòlny Gard dzélił sã na 5 krézów ë 267 gmin.
- Gardczi Krézë:
- Gduńsk
- Sopòt
- Zemsczi Krézë:
- Gduńsczé Wëżawë
- Gduńsczé Niżawë
- Wiôldżé Żëławë (st. Nowi Dwór)
Lëdztwò
[edicëjô | editëjë zdrój]Pòd kùńc bëtnotë państwa w Wòlnym Gardze mieszkało 415 000.
Miemcë ~ 90%
Kaszëbi ~ 7%
Pòlochë ~ 3%
Kaszëbi w wikszoscë mieszkali w zôpôdném parce krézu Wëżawë (np. Matarniô, Klëkòwò)
Pòlochë w wikszoscë mieszkali na pôłniu przë grańcë z Pòlską ë w dzélu Gdùńska Polenhof[3].
Jãzëczi
[edicëjô | editëjë zdrój]Òficjalnym jãzëkã bëł miemiecczi ë dlô kontaktów z pòlskojãzëcznym lëdztwém (de facto téż z Kaszëbama) bëł pòlsczi art. 4 Kònstiucji WGG.[2]
W Gduńskù ùżiwôny bëł téż dialekt dolnomiemiecczégò Danziger Missingsch bãdący miksã wielu jãzëków ùżiwanëch w Gduńsku m.jin. kaszëbsczégò, miemiecczégò, anielsczégò ëtp.
Wësoczi przedstôwcowie Lidżi Nôrodów w Gduńskù:
[edicëjô | editëjë zdrój]- 1920 - 1920 – Reginald Tower
- 1920 - 1920 – Edward Lisle Strutt
- 1920 - 1921 – Bernardo Attolico
- 1921 - 1923 – Richard Haking
- 1923 - 1926 – Mervyn MacDonnell
- 1926 - 1929 – Joost Adriaan van Hamel
- 1929 - 1932 – Manfredo Gravina
- 1932 - 1934 – Helmer Rosting
- 1934 - 1937 – Seán Lester
- 1937 - 1939 – Carl Jakob Burckhardt
Lëteratura
[edicëjô | editëjë zdrój]- J. Borzyszkowski, J. Mordawski, J. Treder: Historia, geografia, język i piśmiennictwo Kaszubów; J. Bòrzëszkòwsczi, J. Mòrdawsczi, J. Tréder: Historia, geògrafia, jãzëk i pismienizna Kaszëbów, Wëdowizna M. Rôżok przë wespółrobòce z Institutã Kaszëbsczim, Gduńsk 1999, s. 59.
Bùtnowé lënczi
[edicëjô | editëjë zdrój]
_aversum.jpg)
