Tamara de Lempicka
Tamara de Lempicka, (pòl. Tamara Łempicka, 1898-1980), to bëła achtnionô pòlskô artistkô malôrka z epoki Art Deco, malëjącô w sztélu kùbisticznô-neoklasicznem, znóna z ji òbrôzów gòłéch białek i pòrtrétów aristokratów óras ji biseksualnéch romansów.[1] W Parizu brëkòwała artisticzny pseùdonim "Tamara de" i nôzwëstkò od ji pierszego chłopa, Łempickiego. We Francëji i Europie bëła baro pòpùlarnô i mieła wielné dëtki z pòrtrétów baro bokadech lëdzy. W 1929 roku cządnik miemiecczi dlô białków "Die Dame" obsztalował od Tamary òbrôz na òbkłôdkã. Tamara ùsadzyła swòj Autopòrtrét w zelonem aùcie Bugatti, chtëren nen òbrôz ostôł symbòlã kùńsztu Art Deco i ti epoki.
11 lëstopadnika 2018 rokù, w dzéń 100 lat samòstójnotë Pòlsczi, na aukcëji w Nowim Jorku òbrôz Tamary z 1929 rokù "La Musicienne" òstôł najdroższim òbrôzã pòlscziego artistë w historëji, z cenã 9.087.500 dolarów amerikańsczich.[2]
Żëcopis
[edicëjô | editëjë zdrój]Tamara ùrodzyła sã w Warszawie 16 môja 1898 rokù jakò Maria Gurwicz-Górska (le jine zdroje: 11 môja 1895 w Moskwie lebo Petersburgu) w bokadej rodzëzne. Ji òjc to bëł adwokat, rusczi Żëd, Borys Gurwicz-Gorskij, ji mëma to bëła pòlskô Malwina z doma Dekler. Ji òjc chutko òstawił rodzëzne i Tamara bëła chowana przez mëmę i starków Deklerów w Warszawie i Petersbùrgù. Rodzëzna Dekler bëła achtnionô i znółë wielni polsczich dzejôrzy i artistów, jakò Ignacy Paderewsczi i Artur Rubinstein.[3]
Òbczas I swiatowi wòjnë Tamara sztudérowôłô w Petersbùrgù na akademie kùńsztu. W 1916 mieła chłopa, polscziego prawnika Tadeusza Lempickiego w Petersburgu. Z Tadeuszem mieła w séwniku 1916 córke Marie-Christine Łempicką, pseùdonim Kizette, chtërną też malëwała na pòrtrétach.
W 1917 rokù zaczãła sã rewolucëja pazdzérznikowô i ji rodzëzna miała nót przecygnãc z Ruskô do Francëji. W Parizu Tamara òstôła pòpùlarnô pòrtrétistkô.
Tamara bëła biseksualno i mieła w Parizu ful romansów z białkami i chłopami[4], temù Tadeusz zażãdeł rozwodù w 1927 roku i przecygnãł do Warszawy. Drugi ji chłop od roku 1933 to bëł baron aùstriejskô-madziarsczi z żëdowsko rodzëzna wioldżich browarników, Raoul Kuffner, i dzãkã temù Tamara beła znóna jakò "Baronessa z pdzlem".[5]
W 1939 rokù Tamara i Raoul jako żëdowscziego pochodzena mielë nót uciekac przez II-dżi swiatowi wòjnë i przecygnãlë z Kizette do Kalifornii. W USA po smercë Raoula w 1962 roku Tamara przecygnęłô do Houston w Texasie z Kizette, a pózdze wëjachôłô do Meksyku. Tamara ùmarła 19 strëmiannika 1980 rokù w Cuernavaca.
Òstałë pò nij obrazë w mùzeùmach francësczich i USA, le baro wielné w kolekcëjoch priwatnech. Amerikanskô spiéwôrka Madonna zbiéro ji obrazë.
Ùsôdztwò
[edicëjô | editëjë zdrój]- Autopòrtrét - Tamara w zelonem Bugatti - 1929
- La Musicienne - 1929
- Pòrtrét Markiza Sommi - 1925
- Pòrtrét ksyżëca Eristoff - 1925
- Pòrtrét hrabini de la Salle - 1925
- Kizette en rose - 1927
- Kizette au balcon - 1927
- Pòrtrét chłopa (Tadeusz Lempicki) - 1928
- La belle Rafaëla (Snożno Rafaela) - 1928
- Adóm i Éwa
- Pòrtrét Dr. Boucarda - 1929
- St. Moritz - 1929
- Zelony turban - 1930
- Jeune fille en vert - 1930
- Pòrtrét Barona Raoula Kuffnera - 1932
- Pòrtrét Suzy Solidor - 1933
- Dormeuse, 1934
- Białka z gołąbkem
etd.
Lëteratura
[edicëjô | editëjë zdrój]- Laura Claridge, Tamara Łempicka, Doma Wëdôwczy REBIS, Poznań 2004.