Bliza

Z Wikipedia
Stôrô bliza

Bliza – nawigacjowi mërk ùsôdzony na sztrãdze abò wòdze sélający widné sygnalë. W stôrych czasach béł to òdżin rozpalony na kamiznach abò ùnôszony z pòmòcą dwiżnika. Bliza mòże téż sélac radiowé sygnalë. Czëdë je dôka mòże pòsélac zwãcznikòwi sygnalë. Blizã òbsłëgòwôł blizowi.

Bliza jistniała ju w stôrych czasach. Nóbarzi znóna bëła bliza na òtsrowie Faros ok. 280 p.n.e. W Pòlsce pierszi wzmianczi ò zaniécenim ògnia na sztrądze pòchòdzą z ok. 1070 rokù. Na pólsczim ùbrzegù je 16 blizów: Krënica Mòrskô, Gduńsk, Sopòt, Hél, Jastarniô, Rozewié, Stilo, Czôłpino, Ùstka, Jarosławc, Darłowò, Gąsczi, Kòlbrzég, Niechòrzé, Kikùt, Swinoujsce. Wiele blizów mòżna òbzërac. Ni mòżna òbezdrzec w Gduńskù, Jastarné, Kikùce i pòmòcną bliza w Rozewiu.

Blizë w Pòlsce[edicëjô | editëjë zdrój]

Krënica Mòrskô[edicëjô | editëjë zdrój]

Pierwszô bliza w Krënicë Mòrsczi bëłô zbudowónô 300 m ód wsë Krënica. Dzysô je w centrum gardu. Wësokòsc 26,5 m, szerokòsc pôdstawë 6 m, u górë 4,5 m.

Gduńsk[edicëjô | editëjë zdrój]

W Gduńskù są dwie blizë. Jedna zrobionô je na mòdło amerikańsczi blizë z Cleveland nad J. Erie. Òd 2004 rokù je òtemkłi dlô turistów. Mô òna swòją jinternetową starnã [1]

Sopòt[edicëjô | editëjë zdrój]

Sopòcko bliza je na chłoscëwim placu, krótkò mòla. Bliza pòwsta z kòmina budinku, gdze je téż lékòwny ùstôw. Bliza ta je jinô, przez to, że ni mô wiôldżégò sygu.

Gdyniô[edicëjô | editëjë zdrój]

Krótkò wéńdzenié do gdyńsczégò swinga stoji stawa – bliza na nordowim falochronie. Ta téż przëjãła robòta wéńdzowégò widu. W 1933 roku wëgasła òksywskô bliza, a w 1939 òsta zniszczonô. Òd 2007 rokù stoji tam replika dôwny blizë.

Hél[edicëjô | editëjë zdrój]

Wid hélsczi blizë sprôwio wialgą robòta. Witô wszësczich wanożników, chtërny warcëwają z mòrza dodomù. Z òpisënkù w stôrich kronikach wiémë, że òdżin pôlono na wieżë kòscoła. Kòscół spôlëł sã, a na tim placu pòwsta kònstrukcëjôpòdobny do dwiżnika. Na jegò kòńcu był kòceł ze smòłą abò żelôzny kòsz z wãdżielem. Budowniô bëła zniszczonô przez wiôldżi sztorm. Dzysdniowô bliza mô 41,5 m, zrobionô je z cemnoczerwony cegłë. Pò 197 trapach mòżna wlesc na tôrasa. Stąd widzec je Cëpel Hélsczi i wòdë Hôwinga.

Jastarniô[edicëjô | editëjë zdrój]

Całô bliza mô 13,3 m, cokół 2,4 m., je òna nômiészô na naszim Ùbrzegù. Wieża je òkrągłô, pòmalowônô w biôło-czerwòné pasë. Bliza je automatowô òbsłëgowónô i nié mòżna ji òbzërac.

Rozewié[edicëjô | editëjë zdrój]

W Rozewiu są dwie blizë. W jedny je Mùzeùm Blizów – bezaktiwnô bliza. Drëgô mô 33 m w górã. Mô nômòcniéjszi wid z wszëtczich pòlsczich blizów. Òna mô miôno Stefana Żeromsczégò.

Stilo[edicëjô | editëjë zdrój]

Stilo je nôpiękniszą blizą pòlsczégò Ùbrzegù. Leżi na dunowi halmie 900 m òd mòrza. Wësokòsc wieżë wënoszô 34 m. Na swiece są 3 taczi konstrukcejô, dwie w Europie - w tim Stilo.

Czołpino[edicëjô | editëjë zdrój]

Bliza w Czołpinie pòwsta w 1874 rokù wedle spódlé E. Kummera. Przetrzima wòjnã, nie bëła za baro ùprôwianô, blós zdrój widu. Wieża blizë je òkrągłô, zbudowônô z czerwòny, licowóny cegłë. Ji strzédnica ù pòdstawë wënoszi 7 m, zato niżi galerëji 6,2 m. Wësokòsc òbiektu – 25,2 m.

Ùstka[edicëjô | editëjë zdrój]

W 1892 rokù wëbudowano nowi budink stacëjô pilotów, a w nim òbrëmiono blizã w òsmenórtowi wieżë z cegłów. Wòjna òmina ten plac. 15 lëstopadnika 1945 rokù, pò przechwycenim garda przez Pòlôków wid rozpôlôł sã w blizë. W latowi czas mòżna ją òbzërac.

Jarosławiec[edicëjô | editëjë zdrój]

Katastrofë bôtów midze Łebą a Darłowem bëłe przëczëną pòwstania blizë w Jarosławiu. Bùdink pòwstôł w latach 1829 - 1830. W pòłowie 70 latów ùnowiono ùszëkòwanié blizë. Ob lato mòżna pò ni wanożec.

Darłowò[edicëjô | editëjë zdrój]

Darłowskô bliza wëstawionô je na niéżëczny wiodrowé leżnosce. Òb czas sztormù wòda zaléwô prawie całą blizã. Nordowô scana mô 54 m. To nie pòmògło, mùrë są mòcno mòkrawi i domikłi solą. Bez to ni mòżna òbwanożëc. Potrzebny je gruńtowi remònt.

Gąsczi[edicëjô | editëjë zdrój]

Wkół blizë, gbùrzczich bùdinków i chëczë je pòstawiony mùr z cegłów. Ta zgrëpina bùdinków przedstôwiô dzejową, architektonową, krajowiédną i techniczną wôrtnotã. Nawkół są krómë, jôdnicë, plac dlô auta.

Kòlbrzég[edicëjô | editëjë zdrój]

Pierszô timczasnô bliza bëła ju w 1666 rokù – òdżinowô miska na dakù wësoczégò bùdinku. W 1945 rokù òdbudowôno blizã. Kòlbrzéskô bliza je wôrt òbezdrzeniô. W scanie je tôblëca, chtërna ùpamiãtniô biôtka z 1945 rokù. Czekawi je fakt, że kòlbrzéskô bliza je w herbie familie Kolbergów.

Niechòrzé[edicëjô | editëjë zdrój]

To je jedna z pësznych blizów na pòlsczim Ùbrzegù. 45 m – bùdink na wësoczim, klifòwim sztrądze. Je znanką Rewalsczégò Ùbrzegù. Z tegò tarasu mòżna ùzdrzëc Niechòrzé, Rewal, Jezoro Liwia Łuża i mòrsczi sztrąd. W gòdnikù 2000 rokù bëło ukończeni remontu budinków, pòmalowano na żôłto.

Kikùt[edicëjô | editëjë zdrój]

Dôwny pùnkt widzënkù na rzmie Strażnica – 74 m n. r. m., niedalek Wòlina, na terenie Wòlińsczégò Parkù Nôrodnégò. Z nóbliższégò môla – Wisełczi – nëkô czerwòny piechòtny szlach. Bliza je 12,8 m wësokô. Pò ni ni mòżna wanożec. Je zamkłô dlô turistów.

Swinoujsce[edicëjô | editëjë zdrój]

Ta bliza je nôwikszô na pòlsczim Ùbrzegù. Na górną galerëjô prowadzy 360 trapów. Leżi pò wschòdni starnie Swiny, przed przedostënkiem ferë.

Galeriô[edicëjô | editëjë zdrój]


Literatura[edicëjô | editëjë zdrój]

  • Kazimierz Bielicki, Latarnie polskiego wybrzeża, Gdynia 2009-2010.


Hewòtny artikel òstôł napisóny przez òsobã jakô nie znaje perfektno kaszëbsczégò. Jãzëkòwô pòprôwnosc negò artikla wëmôgô werifikacëji.