Òdżin w kaszëbsczi kùlturze
Òdżin w kaszëbsczi kùlturze béł témã kùltu, z chtërnym zestôwióné je tabù, pierszim dzélem pòkôzóné w kaszëbsczim jãzëkù – dochôwałë sã wszelejaczé wësłôwë, taczé jak "Òdżinkù, òdżinkù, nie bãdzkôj złi. Dzys jô ce gaszã, witro jô ce nazôd złożã" jakno rzeklëna na przeproszenié abò "Chto plwie w òdżin, tegò òdżin spôli" jakno dokôzanié sztrôfë za splëgawienié ògnia. Kaszëbskô lëteratura a fòlklor znô dwa ôrtë ògnia – òbczëszczëwający (czë taczi, jaczégò brëkùje m.jin. diôbeł dozérający pieniãdzy (skarbów) w rzeczenim ò błãdnëch òdżinkach: "(diôbeł) pieniãdze przesuszô") jakno téż niszczący (abò pòżar).
Òbczëszczëwający òdżin to béła sobòtka. Zło nieszkódnym ùdostôwało sã przez swiãty wid, czë swiãtojańsczé ògniszcze. Dolmaczi to rzeczenié beczczi palëc ‘palëc sobòtczi’, równé czarownice wëpôlac, co przë tim robi zrozmiałé rzeczenié spalëc kògòs jak czarownicã, chtërné to rzeczenié parłãczë sã z bòżima sądama. Stądka w tim dniu miôł plac òpisóny przez Cenôwã apartny lëdowy òbrzãd zwóny scynanié kanie.
Òkòma tégò je òdżin pòznakã wëstãpùjących w kaszëbsczich wierzeniach błãdnëch òdżinków, czë zmienionëch w płomëk dzéwczãtów, chtërne tajemno spòtikałë sã z mùlkã. Mają òne wôżny môl w lëdowëch òpòwiescach. Kaszëbskô mòwa mô na jich pòzwanié całé karno wësłôwów, np. czôrny chłop (z latarnią) czë pùrtka z widã. Jiné przëmiarë kaszëbsczi frazeòlogiji z témë ògnia są wësłôwë òdżin pãkô ze smiéchù ‘dobrze sã pôli’ òkòma òdżin/ wid zdichô ‘gasnie’, òdżin szedł na wãder ‘zgasł’ i òstawic òdżin przë żëcym, tj. na noc – procëm ùsmircëc òdżin ‘zgasëc’. Ògniowi kùlt je téż pòswiôdczóny w tãgódce: Òjc sã rodzy, a syn pò dakù chòdzy (wëzgòdnienié je òdżin i dim).
Biblografijô
[edicëjô | editëjë zdrój]- Wacław Odyniec, Kaszubskie obrzędy i obyczaje. Wstęp do etnografii historycznej Kaszub w XVI-XVIII wieku, Gdańsk 1985, s. 47
- Jerzi Tréder, Jãzëk, pismienizna i dëchòwô kùltura Kaszëbów [w:] Historia, geògrafia, jãzëk i pismienizna Kaszëbów, pòd redakcëją Jana Mòrdawsczégò, Wëdowizna M. Rôżok przë wespółrobòce z Institutã Kaszëbsczim, Gduńsk 1999