Szabla
Hewòtny artikel òstôł napisóny przez òsobã jakô nie znaje perfektno kaszëbsczégò. Jãzëkòwô pòprôwnosc negò artikla wëmôgô werifikacëji.
Szabla to je bróń secznó- długô co są zaliczo do kategorii bróni biôłi, ùżëwało jã wójskó w stôrodóny czasë. W Pòlsce robiała wiôlgą zwënégã piąc wieków, stosowônó bëła wé wójennô wëprawë. Szabla to bëło militarnô wëpósażenié w gòtowóscë na wójenã ricérzów.
Pòchòedzné
[edicëjô | editëjë zdrój]Pierszi szablã wëkónalë warkówó wëuczony mestré od broni w Azje, òeni bële zrãczny w wëkówony ze żelazła. To Bëło tak w piątim wiekù, na naszi zemie sã pòkôzała dopiéro w szesnôstem wieku. Na zôczątkù szabla bęła jakô òsprzãt na gbùrsczi gospodarstwo. We wójnã w pószëkù bëło wszëtkó zdatné do bitwë, chłopsczi fórmacjô wënająti pierszé ùżëwale prostich szablã. Szabla òkózałô sã wëgodné w ùżëcô, tedé wszëtcë ricérzé zaczôlé pósługiwac sã nowé spòsobë bróni. Szabla miała szchôlc długô na dzesãc centimétrów, òstrzé mô strzédnô długòsc òsmëdzesãt centimétrów. Pòchwã je wëkónonô z drzewa i òbłożoné skórã. Wielé razã bòegatô òzdobionô.
Céchùnk. 1. Bùdowã szablé : ( szabla z póechwã)
| 1 | òstrzé |
| 2 | rãczka |
| 3 | zôwada |
| 4 | sztich |
| 5 | prożëszcze |
| 6 | òstrzé |
| 7 | chrzept |
| 8 | piórowi pałąg |
| 9 | kańta |
| 10 | szchôlc |
To dô rozmajité ôrtë szablé, na terytorium Pòelski nôwicy bëło:
Szabla hùsarskô
[edicëjô | editëjë zdrój]-Szabla hùsarskô jinaczi nazéwô sã pałaszym. W ùżecé bëła ót szesnôstegô wiekù aż do òsmënôstigô. Sztôłt mjiała letkô wëdżãtô w pałąg, gwëstnô na biôtkô kònnô. Òna mô wiele piãkny fòrmé bùdowë, różné rãczki.
- Pòlskô szablã bitewnô jinaczi karabelã nazéwônô, ta bëła w ùżecé ót sédmënóstigô wiekù do òsmënôstigô. Bëła w dwa mòdele, jeden tipòwi do bitwë, drëdżi barżi òzdobny do paradé. Karabela bëła ùżewanô za czasë króla Jana Trzecégò Sobiesczigò czej pód Widną wójowalë. Karabela bëła na póczątkù baro krãtô, corôz pózni stała sã krótkô i zdebkò prostô.
Pòelskô szabla bitewnô
[edicëjô | editëjë zdrój]Pòelskô szabla bitewnô jinaczi nazéwônó węgierskô, òna bëła w pòszëkù do bitwë òt pòłowe szesnôstegó wiekù aż do òsmënóstigô. Węgiekô bëła któtkô, niewiôlgô, przëdatnô, dwójarz czãsto jã ùżëwale. Wëgódno sã z nią bëło jisc piechti i na kònno jachac. Ta szabla nôwiãcy ùżëwale za panowaniô Stefana Batorégò. Ta szabla miała zdebło krzëwizna, strzédnô długòsc sétmëdzesãc centimétrów, i dzesãc centimétrów ùchwôt, wôdżi miała kòle jeden kilo i dzesãc gramów. To bëło dosc wëgódné do dwigôni i do walczi.
-Jesz jedna szabla òznôczó òrdinkô, abò òrmiańskô w ùżecé bëła w sétmenóscewieczny pòlsce i òsmënôstowieczny. Szlachectwo pòelszczi czësto są bitkowało na wójnã i dlô pòklaskù. Ta szabla bëła baro przëdatnô do kònny jazdé. Historiô ti szablé jidze òt Tatarów, òni bële w pòlsczi armii tak udało są ja spòpùlarizowac. Czësto bëła noszonô przez pòlskô szlachtô szëkòwné dobranié do żupôna.
Historiô
[edicëjô | editëjë zdrój]Szable przez lata zmiéniaò sã wiôlgòscã, długòscã i w rozmajitim ksztôłce, pózni jô bëła le do paradé i òzdobnô. Pòloce sã na wòjnë wëprawiale wolność szablã mùszelë wëwalczëc, òt wrogò sã òbraniac. Dzys szabla nie je dlô célów militarnëch le do òezdobé i paradé, ùżëwanô je do nôwiãkszich swiãtôw państwòwëch. Szabla òdbiérô kòżdi òficér pòlsczigò wòjskã. Posługiwac sã szablã je trudno nie kòżdi sobie drãdżi, do tegò pòtrzeba wiele uczbë i z szëkã.
Bibliografiô
[edicëjô | editëjë zdrój]Włodzimierz Kwaśniewicz, Dzieje szabli w Polsce, Warszawa 2011 Tadeusz Królikiewicz, Historia broni siecznej, Warszawa 2008 Wojciech Zabłocki, Szable świata, Warszawa 2011, s. Zbigniew Sawicki, Traktat Szermierczy o sztuce walki polską szablą husarską,Oświęcim 2012, s. 116 Marek Szyszko, RZECZPOSPOLITA,nr 21/2010, s.6