Elëkcjowi królowie

Hewòtny artikel òstôł napisóny przez òsobã jakô nie znaje perfektno kaszëbsczégò. Jãzëkòwô pòprôwnosc negò artikla wëmôgô werifikacëji.

Elёkcjowi królowie.

Pierszą dinastёja panëjącą w Pòlsce bëlë Piastowie. Rządzëlë òd pòwstaniô państwa, pòlsczégò (kòle 900r.) do 1370 z krótczim przeriwkã na panowanié Przemëslëdów (1291 – 1306). W latach 1138- 1320 bëło tzw. rozbicé òbéńdowé cziédë władza nad pòlsczima zemiama nôleża równoczasno do wielë samòstójnёch ksyżëców piastowsczich. Òd 1370 do 1399 rokù rządzёło dwuch mònarchów z Wądżiersczi Ùnii Andegawenów, a òd 1386 do 1572 rokù przedstôwcowie dinastëji Jagielonów z liniji litewsczich Giedyminowiczów. Od 1573 rokù do ùpadku państwa pòlsczégò w 1795 ( III rozebranié Pòlsczi) rokù panôrze bëlë wëbiróny w drodze wòlné elekcëji. Wòlnô elekcёjô – wëbór mònarchë przez nietrzimanié zasadów spôdkòwiznë dynasty. Prawò głosu miała szlachta. Pierszô wòlnô elekcёjô bëła w rokù 1573 we wsë Kamień pòd Warszawą. Póznié ùstalono stòjny môl, w chtёrnëm òdbiwała sa elekcëjô – bёła to wies Wòla pòd Warszawą. Pierszim królã elekcyjnym béł Henryk Walezy, a òstatnym – Stanisław August Poniatowski.

Henryk Walezy

Henryk Walezy panował w Pòlsce w latach 1573- 1575 i Francji (jakò Henryk III) 1574 – 1589 syn króla Francji Henryka II Walezjusza i Katarzyny Macedońskiej w Pòlsce béł niecalé piãc miesąców i uciekł bë òstac królem Francji.

Elëkcjowi królowie Pòlsczi

Stefan Batory – ksyżёc Sétmegardu òd 1571 do 1586, król Pòlsczi òd 1576 – syn wojewodё Sédrgardu i Katarzyny Telegoli. Za jegò czasòw Pòlskô dostała nazôt całé Inflntё i Płock chtërnë më stracëlë za panowaniégò Henryka Walezego na rzecz Rusёjё.

Zygmunt III Waza – król Pòlsczi òd 1587 do 1632 i król Szwecji 1592 – 1599, syn Jana Wazy, ksyżëca finszcziégò, òd 1569 króla szwédzcziégò Jana III i Katarzynë Jagielonczi, córci Zygmunta I Starégò. Za jégò panowaniégò bёlё butnё kòzacczié (pòwstanié Kosincziégò, Nalewójczi, Federowicza). Zwada ze Szwédama doprowadza do jégò òdtronicégò. W 1596r. przesôdzôł stolёcã z Krakòwa do Warszawё.

Władysław IV Waza – król Pòlsczi od 1632 do 1648 titëlarny król szwedzczi, syn Zygmunta III Wazy i Anny Austrёjôcczi córci areёksyżëca Karola Habsburga. Za jégò panowaniégò béł sztrid Turcji i Szwecji i téż bùnt kòzacczi, na czele chtёrnégò stanął Bohdan Chmilenicczi.

Jan Kazimierz – król Pòlsczi òd 1648 do 1668 rokù titёlarny król szwédczi, syn Zygmunta III Wazy i Konstancji Austrёjôczi córczi arcëksãżëca Karola Habsburga. Za jégò panowaniégò bёla zwada ze Szwecją tzw. „Potop szwedzczi” òb czas chtёrnégò doszło do nadzwёkòwé òbronë klasztoru na Jasnej górze, òddôł Pòlskã pòd òpieką Matczi Bòsczié Czãstochowsczié.

Michał Korybut Wiśniowiecki - król Pòlsczi òd 1669 do 1673 rokù. Za jégò panowaniégò bёla dobëtnô wòjna pòlskô-tëreckô 1672-1676.

Jan III Sobieski – król Pòlsczi òd 1674 do 1696 rokù, syn Jakuba Sobieskiego, wòjewodë ruscziégò i pòna krakòwsczigò gardu oraz Zofii Teofili z Daniłowiczów (òtroczka prowadnika wojskòwégò Stanisława Żółkiewskiego). Za jégò panowaniégò bёla dobëtnô biôtka pod Chocimiem i téż biôtka pod Widniem. Białka jégò bёła Maria Kazimiera de la Grange d′ Graniem zwanô Marysieńką.

August II Mocny – elektor zaksczi òd 1694, król w latach 1697 – 1704 i òd 1709 do 1733 rokù. Za panowaniém jégò i Augusta III związôné je powiedzenia „króla Zaksasa jédz, pij i pòpùszczi pasa”

Stanisław I Leszczyński - król Pòlsczi òd 1704 do 1709 rokù i òd 1733 do 1736 rokù.

August III – król Pòlsczi i elektor zakazczi òd 1733, jedinczi syn augusta II mocnego i Krystyny Eberhardyny.

Stanisław August Poniatowski – król Pòlsczi w latach 1764 – 1795, syn Stanisława Poniatowskiego, póna krakowscziégò gardu i Konstacji, córki Kazimierza Czartoryskiego, póna wileeńscziégò. Za panowaniém jégò czasów założono Szkòłã Rycerską, KEN, rozjimnotë (1772r., 1793r., 1795r.)pòwstanié kòsciuszòwsczi, zrzeszënk w Barze i Targowicy. Bëł slédnym królã Pòlsczi.