Dąb

Z Wikipedia

Dąb - /z łac. Quercus/- ôrt lëscastëch drzewów. Drzewò chtërne żëje strzédno w zależnosce òd jegò gatunkù òk. 300-400 nawetka 700 lat. Przënôlégò do rodzënë bùkòwatëch. Przënôleżi do negò òk. 200 zortów spòtikónëch nôczãscy w razny conie na nordowi półkùli a téż w wëższich dzélach górów tropikòwi conë. Dąb rozrôstô sã do ògromné miarë. Stôri òkazë są chronioné jakò pomniczi nôtërë. Tipòwi gatunk to dąb szëpùłkòwi

Dąb Chrzescëjanów
Brzôd dãbù żôłãdze
Dąb szëpùłkòwi
Kwiatostónë (Quercus coccinea)
Lëst dãbù szëpułkòwégò


Mòrfòlogiô[edicëjô | editëjë zdrój]

  • Pãczczi – zgrupkòwóné pò pôrã na kùńcu gałãzy
  • Lëste – w niechtërnëch zortach òpôdają na zëmã a ù jinszich są prawie na òpak, zëmòzeloné np. dąb kòrkòwi, dąb òstrolëstowi. Są téż nawetka drzéwiãta co mają lëstczi piłkòwóné abò ząbkòwóné.
  • Kwiatë – rozdzelnoôrtowé. Roscënë są wiatroparzënowé. Chłopsczi kwiatë są pòzebróny w kòtczi a z białkòwsczégò ôrtu są pòjedinczé.
  • Brzôd – orzechë dãbù są nazwóné żôłãdzama i są ùłożoné w szôlce, gãsto przëkrité łëzgama.

Zortë dzëkò rosnącé w Pòlsce[edicëjô | editëjë zdrój]

Zastosowanié[edicëjô | editëjë zdrój]

  • Òzdobnô roscëna – dłùgòwicznô, aleje dãbòwé
  • Léczniczô roscëna – kòra niëchtrnëch zortów je dzélkã zélnëch mieszónków, jesz jinszi są miodnëma roscënama
  • Drewno – òd dãbù je cãżczi i cwiardi. Z negò chãtno są przërëchtowùje méble i je szerok wëkòrzëstiwóny w bùdowiznie; Wëkòrzëstiwóny w bednarstwie.
  • Kòra – je wëkòrzëstiwónô do dżerbòwaniô skórów
  • Brzôd, żôłãdze – wëkòrzëstiwóné jakno jôda dlô zwierzãtów.
  • Magicznô roscëna – wierzenié w lecznicze mòce, co bë ùzdrowic bòlejącé zãbë i gardło /,, Pòwiédz że mi, pòwiédz mój kòchóny dãbie, jaczim spòsobã léczëc zãbë w mòji gãbie”/.

Kùlturowi znaczënk[edicëjô | editëjë zdrój]

Długòwiecznosc i machtny wëzdrzatk dãbów òd stalatów robiłë na lëdzach wiôldżé wrażenié. Stôré òkazë tczóné bëłë jakno bóstwò bez wikszosc pierwòsznëch lëdów Eùropë. Przódëczasny Rzëmióne i Grecë wierzëlë, że dąb je sedzbą jich nôwëższich bóstwów –Jowisza i Zeùsa. Dlôte téż Rzëm wińcowôł swojich nadzwëczajnëch obëwateli za zasłëdżi /zawdzãczi /wińcã z dãbòwëch lëstów.

Niechtërne lëdë ùwôżałë dãbë za drzewa – przepowiëdzene. Na spòdlim jich pòzdrzatkù przepòwiôdôno òbrodzôj i wiodro. Westrzódka germańsczich lëdów, dąb pòswiãcywóno bògù bùrzów – Thornowi. Ù Słowión i celticczich lëdów, kùltowé môle bëłë kòl starëch dãbòwëch drzewiszczów. Na dodôwk Celtowie wkłôdelë do grobów zmarłëch gałãze tegò drzewa. Wiele môlowëch pòzwów pòchòdzy òd dãbù.

Dąb w erbach, òdznaczeniach i na mònetach[edicëjô | editëjë zdrój]

Céch żôłãdzów i dãbòwëch wietewków je czãsto w królewsczich i ricersczich erbach òd strzédnowiecza. Stosowóny je téż w wòjskòwëch emblematach. Béł òznaką sëłë, mòcë, sławnoscë i prawòtë. Dãbòwé lëste są ùmôlnioné na dzysészich, pòlsczich, groszowëch mònetach.

Znóné dãbë[edicëjô | editëjë zdrój]

Pomniczi nôtërë:

Òbôczë téż


Przëpisë[edicëjô | editëjë zdrój]

  1. Jan Macků, Jindrich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
  2. Adam Paluch "Zerwij ziele z dziewięciu miedz", Wrocław 1989r., str. 140
  3. Marek Żukow-Karczewski, Dąb – król polskich drzew, "AURA", nr 9/1988 r.
  4. Praca zbiorowa: Oxford – Wielka Historia Świata. Cywilizacje Europy. Anglia – Słowianie. Cywilizacje Australii i Oceanii. Papuasi. T. 13. Poznań: Polskie Media Amer.Com, 2006, s. 71-72. ISBN 83-7425-368-1.
  5. Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1923-1939. W: Ilustrowany katalog monet polskich. Warszawa: KAW, 1977, s. 17. Przewodnik do oznaczania roślin
  6. Józef Rostafiński ,Olga Seidl : Przewodnik do oznaczania roślin, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1962, s. 249,273.
  7. Harry Garms : Rośliny i zwierzęta Europy-przewodnik, Res Polona, Gdańsk 1995, s. 23. ISBN83-7071-144-8.
  8. www.drzewapolski.pl

Bùtnowé linczi[edicëjô | editëjë zdrój]