Wòlny Gard Gduńsk

Wòlny Gard Gduńsk Freie Stadt Danzig
Fana	Herb
Mòtto: Nec Temere, Nec Timide

Òficjalny jãzëk	miemiecczi
Stolëca	Gduńsk
Fòrma państwa	repùblika
Wiéchrzëzna % wòdë	1 966 km² %
Lëdztwò (1939)	415 000
Dëtk	Gduńsczi Gùlden ()
Czasowô cona	UTC +1
Nôrodné swiãto
Himn	Für Danzig (Dlô Gduńska)'
Kòd	DA
Internet	[[]]
Telefón	+

Wòlny Gard Gduńsk (niem. Freie Stadt Danzig) bëł to w latach 1920-1939 samòstójny gard-państwò pòd òchroną Lidżi Nôrodów.

We Gduńskù pòstãpny rôz òdrodzył sã młodokaszëbsczi Gryf z dodôwkã béł Gryf Kaszubski, chtërnégò redachtorzë w 1929 rokù ùrobilë Regionalné Zrzeszenié Kaszëbów w Kartuzach.

Do dzysdzéń de iure Wòlny Gard Gduńsk nie òstôł zakùńczony.

Ùsôdzenié państwa

Pò I swiatowéj wòjnié w Wersalsczim Traktace pòstanowiono, że Gduńsk ë òkòliczne zemie ùrobią samòstójny krôj pòd protektoratã Lidżi Nôrodów.

Wòlny Gard Gduńsk pòstôł 15 smùtana 1920 wedle pòstanowień Wersalsczégò Traktu art. 100-108.^[1]

Sprôwné pòdzelenie

Wedle art. 67 ë 68 Kònstitucji WGG^[2] Wòlny Gard dzélił sã na 5 krézów ë 267 gmin.

Gardczi Krézë:
- Gduńsk
- Sopòt
Zemsczi Krézë:
- Gduńsczé Wëżawë
- Gduńsczé Niżawë
- Wiôldżé Żëławë (st. Nowi Dwór)

Lëdztwò

Pòd kùńc bëtnotë państwa w Wòlnym Gardze mieszkało 415 000.

Miemcë ~ 90%

Kaszëbi ~ 7%

Pòlochë ~ 3%

Kaszëbi w wikszoscë mieszkali w zôpôdném parce krézu Wëżawë (np. Matarniô, Klëkòwò)

Pòlochë w wikszoscë mieszkali na pôłniu przë grańcë z Pòlską ë w dzélu Gdùńska Polenhof^[3].

Jãzëczi

Òficjalnym jãzëkã bëł miemiecczi ë dlô kontaktów z pòlskojãzëcznym lëdztwém (de facto téż z Kaszëbama) bëł pòlsczi art. 4 Kònstiucji WGG.^[2]

W Gduńskù ùżiwôny bëł téż dialekt dolnomiemiecczégò Danziger Missingsch bãdący miksã wielu jãzëków ùżiwanëch w Gduńsku m.jin. kaszëbsczégò, miemiecczégò, anielsczégò ëtp.

Wësoczi przedstôwcowie Lidżi Nôrodów w Gduńskù:

1920 - 1920 – Reginald Tower
1920 - 1920 – Edward Lisle Strutt
1920 - 1921 – Bernardo Attolico
1921 - 1923 – Richard Haking
1923 - 1926 – Mervyn MacDonnell
1926 - 1929 – Joost Adriaan van Hamel
1929 - 1932 – Manfredo Gravina
1932 - 1934 – Helmer Rosting
1934 - 1937 – Seán Lester
1937 - 1939 – Carl Jakob Burckhardt

Lëteratura

J. Borzyszkowski, J. Mordawski, J. Treder: Historia, geografia, język i piśmiennictwo Kaszubów; J. Bòrzëszkòwsczi, J. Mòrdawsczi, J. Tréder: Historia, geògrafia, jãzëk i pismienizna Kaszëbów, Wëdowizna M. Rôżok przë wespółrobòce z Institutã Kaszëbsczim, Gduńsk 1999, s. 59.

Bùtnowé lënczi

Commons

Òbôcz galerëjã na Wikimedia Commons:
Wòlny Gard Gduńsk

[1] ttps://www.dawnygdansk.pl/prawo/traktat_wersalski.html

[:0-2] 2,0 ^2,1 https://web.archive.org/web/20070503022901/http://www.danzig-online.pl/grenze/konstytucja.html

[3] ttps://muzeum1939.pl/polacy-w-wolnym-miescie-gdansku-m2wswirtualnie/aktualnosci/3318.html

[1]

[2]

[3]