Wilkòwór tasmańsczi

Hewòtny artikel òstôł napisóny przez òsobã jakô nie znaje perfektno kaszëbsczégò. Jãzëkòwô pòprôwnosc negò artikla wëmôgô werifikacëji.

Wilkòwór tasmańsczi (wilk wòrkòwati abò tasmańsczi; Thylacinus cynocephalus) – wëmarłi gatënk ssaka z rodzëznë wilkòwòrowatëch, nôwiãkszi drapieżny torbôcz dzysészich czasów.

Pierwotnie wëstãpòwôł na terenach Aùstralii ë Nowi Gwinei. Òstôł wëparti blós do terenów Tasmanie, gdze wëdżinął w XX wiekù. Béł òstatnim przedstôwcą gatënkù Thylacinus.

Wëstãpowanie

• Wëdżinãcë

• Klonowanié

• Charakteristika

• ôrt żëcégò ë jestkù

• Òbaczë téż:

• Przëpisë

Wëstãpòwanié

W czasach przedhistorycznëch wëstãpòwôł na Tasmanie a też na całim òbszarze Aùstralie, a też Nowi Gwinei. Wraz z przińdzeniém òsadników do Aùstralie ë sprowadzeniém bez nich psów dingò òbszar jegò wëstãpòwaniô scygnął sã blós do sami Tasmanie.

Wëdżiniãcé

Po przëcygniãcô na Tasmaniã Eùropejczyków uznóny za szkòdnika i baro jintensywno tãpiony. Òstatni òsobnik na wòlnoscë widzióny w 1932 roku; òstatni znóny òsobnik (samica) pôdł w 1936 w ZOO w Hobart. Òd tegò czasu (òsoblëwie òd lat 80.) jaczis niepòtwierdzony szlachë bëtnoscë zwiérzãca (taczié jak zeznania swiôdków, niewërazny tropë, czë niewërazny òdjimczi) dałë asumpt teòriom, że òdòsobnionô pòpulacja przeżëła w niedostępnëch, górsczich rejonach Tasmanie jeszcze co najmniéj do lat 60. XX wiekù. Ùtwòrzenié na znacznëch òbszarach scëłégò rezerwatu, a do te liczne ekspedycje nie przëniosłë równak żôdnégò gwësnégò pòswiôdczenégò przetrwania wilkòwòra tasmańsczégò. Òficjalno òstôł uznóny za gatënk wëmarłi przez IUCN w 1986 rokù. W latach pózniészich w òdludnëch regionach wëspë znajdowano tropë mògące nôleżec do tegò zwiérzãca, nie widzano równak nigdë samëch zwiérząt.

Klonowanié

Terôzka pòdijmòwóné sã próbë sklonowaniô na spòdlim materiału genetycznégò pòbrônégò z zakònserwowônëch tkanek zwiérzãca. Niestetë, tkanczi òstałë zakònserwowóné w fòrmalënie, chtërnô „pòcãła” DNA na môłé kawôłczi. Nôwiãkszé nôdzeje pòkłôdô sã w jedurnym egzemplarzu zakònserwowônégò w alkòhòlu szczéniãcia. Szanse na realizacjã tegò projektu ni są równak wiôldżi.

W môju 2008 aùstralijskò-amerykańsczi karno naùkòwców pòinfòrmòwało ò wëizolowaniu i wszczepieniu do embrionu mëszë fragmentu wilkòwòra tasmańsczégò. Wëizolowany fragment nôleży do genu Col2A1 i òdpòwiadô za twòrzenie tkanczi chrzãstné; dołączëlë do niegò fragment kòdujący mòdré barwnik, w efekce òbserwacjë zauważono aktywnosc genu i òbecnosc mòdrégò barwnika.

Charakteristika

• Długosc srãba z głową: 100–110 cm

• Długosc ògòna: 50 cm

• Ùfarwienié: lenisti, z 13–19 pòprzecznyma prãgama

• Uzãbienié: tëpòwi dla drapiéżników (wiôldżé kłë, mòcné łamôcze)

• Wëstãpòwanié: Tasmania, òbszarë stepòwé.

• Miot: 2–4 młodëch, torba òdemkłô, w czas wëchòwëwaniô młodëch.

• Òsoblëwié znaczi: żuchwa pòłączona z koscama skarniowima baro ruchomima stawama, pòzwalającyma na rozwarcy pëska pòd kątã 120°, co je nôjwiãkszym rozwarciém pëska wëstrzód znanëch ssaków.

Ôrt żëcégò ë jestkù

Zwiérzã nocné, pòlowało m.jin. na kangùrë i wòmbatë. Chùdzy do jegò pòtencjalnëch òfiar zarechòwano też òwce, ale wedle terôzka przëjimané teòrii òpùblikowany na łamach Zoological Society of London’s Journal of Zoology tigris tasmańsczi béł za môłi bë pòlowac na te zwiérzãta. Rekònstrukcja szczãczi zwiérzãca pòkazëje, że miała òna za môłą sëłã nacëskù do zabica òwcë.

Òbaczë téż:

*The Thylacine Museum (http://www.naturalworlds.org/thylacine/index.htm) (ang.)

*Australian Museum-Thylacine (http://www.austmus.gov.au/thylacine/) (ang.)

*IUCN Red List of Theratened Species: Thylacinus cynocephalus (http://www.iucnredlist.org/search/details.php/21866/all) (ang.)

*Wyizolowanie i wszczepienie myszy fragmentu DNA wilka workowatego (http://wyborcza.pl/1,75476,5231344,Wyginal_a_teraz_powraca.html?

Przëpisë

*Thylacinus cynocephalus (https://web.archive.org/web/20220704005009/https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.)

*McKnight,M. 2008. Thylacinus cynocephalus. (http://www.iucnredlist.org/details/21866/0) w : IUCN 2015. Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych Wersja 2015.1. [ dostęp 2015—06-28]

*Systematyka i nazwy polskie za : Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s.6. ISBN 978-83-88147-15-9

*K.Kowalski ( redaktor naukowy), A. Krzanowski, H.Kubiak, G.Rzebik-Kowalska, L.Sych:Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991,s. 416, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

*Informacja w Gazecie Wyborczej, dodatek nauka ( http://wyborcza.pl/1,76842,5231344,Wyginal_a_teraz_powraca.html)

*Extinct Thylacine May Live Again ( http://animal.discovery.com/news/afp/20031020/thylacine.html). Discovery Channel. [dostęp 2012-10-28]. Cytat: Their jaws could open 120 degrees, Wilder than any other known mammal Thylicine exonerated- jaws couldnt kill sheep (http://cfzaustralia.com/2011/09/thylacine-exonerated-jaws-couldnt-kill.html)

Bibliografia:

Andrzej Trepka, Kazimierz Frączek, Grzegorz Wojtasik „Encyklopedia zwierząt ssaki”, Wydawnictwo SCRIBA, Racibórz 2004