Gduńsk - rozeszłoscë midzë wersjama

Editëjë lënczi
Z Wikipedia
Przeglądaj historię interaktywnie
← Pòprzédnô edicëjôNôslédnô edicëjô →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
D clean up using AWB
Linijô 43: Linijô 43:


=== Historëjô ===
=== Historëjô ===



* [[VII wiek]] - pòmòrsczé plemiona przëcygłë nad pôłniowi sztrąd [[Bôłt]]u
* [[VII wiek]] - pòmòrsczé plemiona przëcygłë nad pôłniowi sztrąd [[Bôłt]]u
Linijô 74: Linijô 73:
Nôstarszi kaszëbsczé knédżi: [[Szimón Krofey|Szymona Krofeja]] z [[1586]] rokù, jak téż [[Michôł Pontanus|Michôła Pontanusa]] z rokù [[1643]] bëłë wëdóné w Gduńskù. [[Bernard Zëchta]] m. jin. tu gôdôł z Kaszëbama zanim napisôł swój: ''Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej''. Tu zaczãła dzejac [[Solidarnosc (warkòwô zrzesz)|"Solidarnosc”]], a to stało sã pierszą kùglą lawinë nikwiący kòmùnizm w Eùropie, téż tu je stolëca eùropejsczégò miészëznowégò jãzëka - [[Kaszëbsczi jãzëk|kaszëbsczégò]]. W [[strumiannik]]ù 2011 rokù przë drogach do Gdùńska mógł pòtkac nôpis: „Gduńsk – stolëca Kaszëb wito”. W gduńsczich szkòłach téż mòże sã ùczëc kaszëbsczégò. W 2013 r. w szesc spòdlecznëch szkòłach ùczëło sã kaszëbsczégò jãzëka 143 dzecy.
Nôstarszi kaszëbsczé knédżi: [[Szimón Krofey|Szymona Krofeja]] z [[1586]] rokù, jak téż [[Michôł Pontanus|Michôła Pontanusa]] z rokù [[1643]] bëłë wëdóné w Gduńskù. [[Bernard Zëchta]] m. jin. tu gôdôł z Kaszëbama zanim napisôł swój: ''Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej''. Tu zaczãła dzejac [[Solidarnosc (warkòwô zrzesz)|"Solidarnosc”]], a to stało sã pierszą kùglą lawinë nikwiący kòmùnizm w Eùropie, téż tu je stolëca eùropejsczégò miészëznowégò jãzëka - [[Kaszëbsczi jãzëk|kaszëbsczégò]]. W [[strumiannik]]ù 2011 rokù przë drogach do Gdùńska mógł pòtkac nôpis: „Gduńsk – stolëca Kaszëb wito”. W gduńsczich szkòłach téż mòże sã ùczëc kaszëbsczégò. W 2013 r. w szesc spòdlecznëch szkòłach ùczëło sã kaszëbsczégò jãzëka 143 dzecy.


<br clear="all">
{{clear}}
<center>
<center>
<gallery>
<gallery>
Linijô 189: Linijô 188:
* [[Fôrwôter]]
* [[Fôrwôter]]
* [[Nowô Bënowô Nierzejô]]
* [[Nowô Bënowô Nierzejô]]
<br />


=== Òbaczë téż ===
=== Òbaczë téż ===

Wersëjô z 08:37, 4 ruj 2016

Gduńsk
Herb   Fana  
POL Gdańsk COA.svg POL Gdańsk flag.svg
Pòłożenié na karce
Spòdlowé pòdôwczi
Państwò Pòlskô
Wòjewództwò Pòmòrsczé wòjewództwò
Kréz Pòmòrsczé wòjewództwò
Wiéchrzëzna 266±1 kilometr kwadratowy
Pòłożenié: 54°22' nord. 18°38' pòr.
Lëdztwò (2003)
486 022
Czerënkòwi numer (+48) 58
Pòcztowi kòd 80-009 do 80-958
Registracëjné tôfle GD
Administracëjô
Bùrméster Paweł Adamowicz

Adresa:

Nowé Ògardë 8/12
80-803 Gduńsk

Domôcô starna gardu

[[commons:{{{commons}}}|Galerëjô gardu na Wikimedia Commons]]

Panorama gardu z XVII stolatô
Mòtława pòd kùńc XIX stolatô
Artusów Dwór pòd kùńc XIX stolatô
Widzënk na Dłudżi Tôrg ë Rôtësz Przédnégò Gardu spòd Zelóny Brómë
Katédra w Òlëwie, môl pòchòwaniô ksyżeców Pòrénkòwi Pòmòrsczi
Zrekònstruòwóné wiązarkòwé spikrze nad Mòtławą

Gduńsk (téż: Gdańskò, Gdańsk, Gdôńskò, Gdôńsk, Gdąńskò, Gdąńsk; we zdrojach: Gyddanyzc 1000; Kdanzc 1148; Danzko 1180; Gdanzc 1188; Gdantz 1198 (kòpijô z XIII w.); Danzk, Gdanensis (adj.) 1209; Danzk 1209 (kòpijô z XIII w.), Danzc 1209 (kòpijô z XIII w.); Gdanizc kòl 1220; Dancek 1224, Danczk 1224, Gdanensis (adj.) 1224; Gedanensis (adj.) 1235, Gdancz 1235 (fals. z XIV w.); Gdansk 1235; Gdanzc 1238; Danzeke 1248; Danzk 1263; Danceke 1263; Gdanzke 1267; Dantzik 1268, Gedanck (3x) 1268; Gdansk 1268; Gedanensis (adj.) 1271; Danzceke (2x) 1272; Danczk 1279, Danense (adj.) 1279; Dancezc 1281; Gdanchek 1283 (kòpijô z XIII w.), Gdanchez 1283 (kòpijô z XIII w.); Danceke 1285; Gdanzeke 1285; Gedanensis (adj.) 1289, Gdancz 1289; Dantzk 1290, Gedanensis (adj.) 1290; Gdanzech 1291; Danzke 1292 (kòpijô z XVI w.), Dantzke 1292 (kòpijô z XVI w.), Danzig 1292 (kòpijô z XVI w.), Dantzig 1292 (kòpijô z XVI w.); Danzich 1294, Gdanensis (adj.) 1294; Gdantzik 1295; Gedansk 1298, Gdanensis (adj.) 1298; Dansk 1298; Gedanensy (adj.) 1298; Gedanensi (adj.) 1301; Gedani 1303; Gdansco 1310; Danzik 1310, Danzich 1310; Dancz 1323; Gdantczk 1325 (kòpijô z XV w.); Danth 1326–7; Gdans 1334 (kòpijô); Danzk 1342 (falsyfikat?); Danczc (1342, kòpijô z XV w.), Gdanczk (1342, kòpijô z XV w.), Gdanczc (1342, kòpijô z XV w.); zu Dantzke 1351 (kòpijô z XVII w.); zu Dantzigke 1357 (kòpijô), Dantzke 1357 (kòpijô); Danck kòl 1360; Danske 1387; Gdanczk 1434; Gdansk 1435; Gdansko 1457; Dantzigk 1471; w gdanszkv 1480; Gdana 1483; Gdanysk 1483; Gdanum 1510–29 ; Gdańsk 1565; do Gdańska 1565; Gedanum 1570; do Gdańska 1615; pode Gdańskiem 1615; Gedanensi (adj.) 1624; do Gdańska 1664; Danzig kòl 1790; Gdańsk, niem. Danzig 1881; Gdańsk, niem. Danzig 1951; Gdansk 1980; Gdąnsk, pòrébacku Gdunsk (Cenôwa); Gdônsk (Ramułt), Gdąnsk (Ramułt), Gdąńsk (Lorentz), Gdąńskò (Lorentz), Gdańsk (Lorentz), Gdańskò (Lorentz); Gduńskò (Rospond) 1984; Gdińsk (Zëchta), Gduńsk (Zëchta), Gdunsk (Zëchta), Gdóńsk (Zëchta). , pòl. Gdańsk, łac. Gedania abò Dantiscum, miem. Danzig) - je nôwikszim gardã ë historëczną stolëcą Pòrénkòwi Pòmòrsczi ôs kaszëbsczi miészëznë. Je pòłożony na pôłniowim sztrądze Bôłtu, przë ùbiedze rzeczi Wisłë. Jegò pòrénkòwi part je na Zëławach ë Wislóny Sztremlëznie, a zôpadny na ùrzmach Kaszëbsczi Wëżawë. Òd 1999-gò rokù Gduńsk mô sztatus gardu na prawach krézu ë je stolëcą pòmòrsczégò wòjewództwa. Tu je Marszałkòwsczi Ùrząd Pòmòrsczégò Wòjewództwa.

Historëjô

Nôstarszi kaszëbsczé knédżi: Szymona Krofeja z 1586 rokù, jak téż Michôła Pontanusa z rokù 1643 bëłë wëdóné w Gduńskù. Bernard Zëchta m. jin. tu gôdôł z Kaszëbama zanim napisôł swój: Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej. Tu zaczãła dzejac "Solidarnosc”, a to stało sã pierszą kùglą lawinë nikwiący kòmùnizm w Eùropie, téż tu je stolëca eùropejsczégò miészëznowégò jãzëka - kaszëbsczégò. W strumiannikù 2011 rokù przë drogach do Gdùńska mógł pòtkac nôpis: „Gduńsk – stolëca Kaszëb wito”. W gduńsczich szkòłach téż mòże sã ùczëc kaszëbsczégò. W 2013 r. w szesc spòdlecznëch szkòłach ùczëło sã kaszëbsczégò jãzëka 143 dzecy.


Ekònomijô

  • Bùdżetowé wzątczi (2004 plan): 1.157.854.849 zł
  • Bùdżetowé wëdôwczi (2004 plan): 1.097.405.739 zł

Słôwny lëdze

Stôrodôwnotë ë turistné atrakcëje

   Przédny Gard

   Stôri Gard

  • Kòscół swiãti Katarzënë
  • Kòscół swiãti Brigidë
  • Kòscół swiãtégò Bartłominia
  • Kòscół swiãtégò Jakùba
  • Kòscół swiãti Jelżbiétë
  • Rôtësz Starégò Gardu
  • Wiôldżi Młin

   Stôré Przedmiescé

  • kòscół swiãti Trójcë ë klôsztor pòfrancyszkańsczi
  • kòscół swiãtégò Piotra ë Pawła
  • Małô Kùstrzëca

   Òlëwô

  • Palast Òpatów
  • pòcystersczi klôsztór z kòscołã Swiãti Trójcë, NMP ë swiãtégò Bernata - Archikatédra gduńskô
  • kùzniô

   Gardowé brómë

   Jiné

Òbaczë téż

Tôblëca ò redakcëji "Gryfa" (pò pòlskù)
Trzë Krziże "Solidarnoscë" - pomnik kòl gduńsczi òkrãtowni

Lëteratura

  • John Brown Mason, The Danzig Dilemma; a Study in Peacemaking by Compromise, 1946 [1]
  • Bernard Zëchta. Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, Ossolineum, Wrocław - Warszawa - Kraków 1967, tom I, s. XI

Bùtnowé lënczi


herb pòmòrsczégò wòjewództwa Pòmòrsczé wòjewództwò

Gardë na prawach krézu: Gduńsk | Gdiniô | Stôłpsk | Sopòt
Krézë: bëtowsczi | chònicczi | człuchòwsczi | dërszewsczi | gduńsczi | kartësczi | kòscérsczi | kwidzëńsczi | lãbòrsczi | malbòrsczi | nowòdwòrsczi | pùcczi | stôłpsczi | starogardzczi | sztumsczi | wejrowsczi


Z "https://csb.wikipedia.org/w/index.php?title=Gduńsk&oldid=176560"