Nudle

Niechtërne ôrtë jitalsczich nudlów

Nudle – wiktowi produkt, zrobiony z mączi, wòdë i nieczedë jajów (gôdómë wtedë ò nudlach jajecznëch), a téż jinëch składników, ò szeroczi gamie ształtów i zastosowaniów.

Historiô

.......................................................................................................................................................................................................................

Nôstarszé nudle nalazłé òstałë w Chinach – bëłë sztërë tësące lat stôré i miałë kòl 20 calów długòscë. Nalezlë je we wsë z czasu neòlitu nad brzegã Żôłti Rzéczi. To nôstarszé òdkrëté przez archeòlogów jedzenié. Wedle legeńdë do Eùropë miôł je pòdobno sprowadzëc wenecczi wanożnik Marco Pòlo. Je to jednak blós legeńda, bò ju tësąc lat wczasni, w II wiekù naji erë, rzimsczi badôcz Galen wspòmniôł ò tegò zortu jôdze, równak Mùhammad al-Idrisi ùdokùméntowôł jistnienié sëszonëch nudlów (taczich, jak dzysdniowi) w pôłniowi Italsczi, na Sycylii i w Trabii kòl XII wiekù, to je jesz przed narodzenim Marco Polo.

Produkcjô

...............................................................................................................................................................................................................................................................................

Na proces produkcëji nudlów skłôdają sã: przërëchtowanié surowców, spòrządzenié casta, fòrmòwanié, wërzinanié, sëszenié, sortowanié i pakòwanié produktu gòtowégò.

Pòdstawòwim surowcã do produkcëji nudlów je kaszka nudlowô (semolina) abò mąka nudlowô, chtërny skłôd jinaczi sã òd składu mączi stosowóny do produkcëji chleba (m.jin. zawiérô òna wiãci glutenu). Zarówno mąka do produkcëji nudlów, jak i semolina są òtrzymywóné z pszénicë twardi.  Dobrą mąkã nudlową mòżna téż òtrzëmac z òdpòwiednio dobrónëch mieszanków pszénicë zwëczajny

Kòlejnym wôżnym surowcã je wòda. Winnô òna spełniëwac wëmagania wòdë przeznaczony do piciô. Ji  dodôwk je ò prawie 50% mniészi niż w przëpôdkù casta przeznaczonégò do produkcëji chleba. W zależnoscë òd spòsobù wëtwôrzaniô casta, wòda stosowónô do wërobù nudlów pòchòdzącô z pszénicë twardi abò téż dlô wzbògaceniô produktu, stosëje sã dodôwk jajów. Jinyma składnikama dodôwónyma do nudlów mògą bëc midzë jinyma barwniczi (np. karotenoidë, sok ze szpinakù).

Fòrmòwanié nudlów òdbywô sã na zasadze tłoczeniô pòd cësnienim, krajaniô abò téż wëcëskaniô. Nudlóm nadôwô sã rozmajité sztôłtë. Spòtykóné są m.jin. szlôfczi, rurczi, mùszelczi, swiderczi, nitczi, blewiązczi, a téż òkazjowé sztôłtë związóné ze swiãtama. Tradycyjné nudle Daleczégò Wschòdu, fòrmòwané są rãczno, pòprzez rolowanié i rozcąganié wiele razy skłôdónégò pòdłùżnégò sztëczka casta. Nudle domòwi robòtë, m.jin. w pòlsczi kùchni, robi  sã przez cãcé zrolowónégò płata rozwałkòwónégò cenkò casta, przez co òtrzimùje sã blewiązczi zbliżoné do włosczich tagliatelle, przed gòtowaniém letkò pòdsëszóné na stolnicë.

Pò ùfòrmòwaniù nudle pòddôwô sã sëszeniu. Sëszenié nudlów przebiégô w trzech etapach:

1.   Sëszenié wstãpné – stosëje sã tuwò pòwietrzé ò nisczi fùchtnoscë i dosc wësoczié temperaturë, abë zapòbiec sklejaniu sã nudlów).

2.   Sëszenié pasowné – zwiãkszenié fùchtnoscë prowadzy do równomiérnégò sëszeniô nudlów.

3.   Sëszenié kùńcowé – dosëszenié do kùńcowi fùchtnoscë, stosowóné dlô fòrmów

ò wiôldżëch rozmiarach.

Pò wësëszenim i pòsortowanim, nudle są pakòwóné – w hańdlu je òn dostãpny nôczãszci w òk. półkilowëch òpakòwaniach.

Nudle w diece człowieka

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

Nudle są półproduktã, co òznôczô, że przed zjedzenim nôleżi gò òdpòwiednio przëszëkòwac (wëjątk stanowią nudle skrobiowé, pòwszechno znóné pòd nazwą nudlów chińsczich, chtërne mòżna spòżëwac bez wczasniszi òbróbczi termiczny). Nudle, w leżnoscë òd fòrmë, gòtëje sã òd czilka do czilkanôsce minut. Dobrze ùgòtowóné nudle mùszą bëc al dente, to je stawiac zãbóm letczi òpór w czasu jedzeniô i nie rozpłëwac sã òd razu w gãbie. Temù, że nudle mają w se wiele skrobi i pòwszechné jedzenié nudlów, pòdobno jak jinné produktë zbòżowé, są głównym źrzódłã wãglowòdanów w diece. Nudle stanową zarówno pòdstawã niechtërnëch daniów  abò bywô dodôwkã do zupów. Mòże bëc pòdôwóny z zósama, sérã żëłtim, biôłim, téż na słodkò. Nudle (jit. pasta) je jednym z pòdstawòwëch daniów kùchni jitalsczi. ..............................................................................................................................................................................................................................................................................