Dąb - rozeszłoscë midzë wersjama
Nie podano opisu zmian |
Nie podano opisu zmian |
||
Linijô 19: | Linijô 19: | ||
* [[dąb bùrgùndcczi |
* [[dąb bùrgùndcczi (Quercus cerris L.)|dąb bùrgùndcczi]] |
||
* [[dąb bezszëpùłkòwi |
* [[dąb bezszëpùłkòwi (Quercus petraea (Matt.) Liebl., syn. Q. sessilis Ehrh.)(Quercus petraea (Matt.) Liebl., syn. Q. sessilis Ehrh.)|dąb bezszëpùłkòwi]] |
||
* [[dąb czerwiony |
* [[dąb czerwiony (Quercus rubra L.)|dąb czerwiony]] |
||
* [[dąb òmszałi |
* [[dąb òmszałi (Quercus pubescens Willd., syn. Q. lanuginosa Lam.)|dąb òmszałi]] |
||
* [[dąb szëpùłkòwi |
* [[dąb szëpùłkòwi (Quercus robur L.)|dąb szëpùłkòwi]] |
||
== Zastosowanié == |
== Zastosowanié == |
||
Linijô 46: | Linijô 46: | ||
'''Pomniczi nôtërë:''' |
'''Pomniczi nôtërë:''' |
||
* [[ |
* [[Dąb Bartek|Dąb Bartek kòl Zagnańska]] |
||
* [[Dąb Barzyńsczégò |
* [[Dąb Barzyńsczégò|Dąb Barzyńsczégò w Kadënach]] |
||
* [[Dąb Beczka |
* [[Dąb Beczka|Dąb Beczka w Białowiesczé Pùszczë]] |
||
* [[Dąb Bògùsława X |
* [[Dąb Bògùsława X|Dąb Bògùsława X w Wkrzańsczé Pùszczë]] |
||
* [[ |
* [[Dąb Chrobri|Dąb Chrobri kól wsë Piotrowice]] |
||
'''Òbôczë téż''' |
'''Òbôczë téż''' |
||
* [[Czôrny dąb] |
* [[Czôrny dąb]] |
||
* [[Dąb pamiãcë] |
* [[Dąb pamiãcë]] |
||
* [[Papiesczi dąb] |
* [[Papiesczi dąb]] |
||
Linijô 70: | Linijô 70: | ||
# Harry Garms : Rośliny i zwierzęta Europy-przewodnik, Res Polona , Gdańsk 1995, s. 23. ISBN83-7071-144-8. |
# Harry Garms : Rośliny i zwierzęta Europy-przewodnik, Res Polona , Gdańsk 1995, s. 23. ISBN83-7071-144-8. |
||
# [http://www.drzewapolski.pl/ www.drzewapolski.pl] |
# [http://www.drzewapolski.pl/ www.drzewapolski.pl] |
||
# [https://pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Strona_główna pl.wikipedia.org] |
|||
== Bùtnowé linczi == |
== Bùtnowé linczi == |
Wersëjô z 20:45, 20 lës 2014
Dąb - /z łac. Quercus/- ôrt lëscastëch drzewów. Drzewò chtërne żëje strzédno w zależnosce òd jegò gatunkù òk. 300-400 nawetka 700 lat. Przënôlégò do rodzënë bùkòwatëch. Przënôleżi do negò òk. 200 zortów spòtikónëch nôczãscy w razny conie na nordowi półkùli a téż w wëższich dzélach górów tropikòwi conë. Dąb rozrôstô sã do ògromné miarë. Stôri òkazë są chronioné jakò pomniczi nôtërë. Tipòwi gatunk to dąb szëpùłkòwi
Mòrfòlogiô
- Pãczczi – zgrupkòwóné pò pôrã na kùńcu gałãzy
- Lëste – w niechtërnëch zortach òpôdają na zëmã a ù jinszich są prawie na òpak, zëmòzeloné np. dąb kòrkòwi, dąb òstrolëstowi. Są téż nawetka drzéwiãta co mają lëstczi piłkòwóné abò ząbkòwóné.
- Kwiatë – rozdzelnoôrtowé. Roscënë są wiatroparzënowé. Chłopsczi kwiatë są pòzebróny w kòtczi a z białkòwsczégò ôrtu są pòjedinczé.
- Brzôd – orzechë dãbù są nazwóné żôłãdzama i są ùłożoné w szôlce, gãsto przëkrité łëzgama.
Zortë dzëkò rosnącé w Pòlsce
Zastosowanié
- Òzdobnô roscëna – dłùgòwicznô, aleje dãbòwé
- Léczniczô roscëna – kòra niëchtrnëch zortów je dzélkã zélnëch mieszónków, jesz jinszi są miodnëma roscënama
- Drewno – òd dãbù je cãżczi i cwiardi. Z negò chãtno są przërëchtowùje méble i je szerok wëkòrzëstiwóny w bùdowiznie; Wëkòrzëstiwóny w bednarstwie.
- Kòra – je wëkòrzëstiwónô do dżerbòwaniô skórów
- Brzôd , żôłãdze – wëkòrzëstiwóné jakno jôda dlô zwierzãtów.
- Magicznô roscëna – wierzenié w lecznicze mòce, co bë ùzdrowic bòlejącé zãbë i gardło /,, Pòwiédz że mi, pòwiédz mój kòchóny dãbie, jaczim spòsobã léczëc zãbë w mòji gãbie”/.
Kùlturowi znaczënk
Długòwiecznosc i machtny wëzdrzatk dãbów òd stalatów robiłë na lëdzach wiôldżé wrażenié. Stôré òkazë tczóné bëłë jakno bóstwò bez wikszosc pierwòsznëch lëdów Eùropë. Przódëczasny Rzëmióne i Grecë wierzëlë, że dąb je sedzbą jich nôwëższich bóstwów –Jowisza i Zeùsa. Dlôte téż Rzëm wińcowôł swojich nadzwëczajnëch obëwateli za zasłëdżi /zawdzãczi /wińcã z dãbòwëch lëstów.
Niechtërne lëdë ùwôżałë dãbë za drzewa – przepowiëdzene. Na spòdlim jich pòzdrzatkù przepòwiôdôno òbrodzôj i wiodro. Westrzódka germańsczich lëdów , dąb pòswiãcywóno bògù bùrzów – Thornowi. Ù Słowión i celticczich lëdów, kùltowé môle bëłë kòl starëch dãbòwëch drzewiszczów. Na dodôwk Celtowie wkłôdelë do grobów zmarłëch gałãze tegò drzewa. Wiele môlowëch pòzwów pòchòdzy òd dãbù.
Dąb w erbach, òdznaczeniach i na mònetach
Céch żôłãdzów i dãbòwëch wietewków je czãsto w królewsczich i ricersczich erbach òd strzédnowiecza. Stosowóny je téż w wòjskòwëch emblematach. Béł òznaką sëłë, mòcë, sławnoscë i prawòtë. Dãbòwé lëste są ùmôlnioné na dzysészich, pòlsczich, groszowëch mònetach.
Znóné dãbë
Pomniczi nôtërë:
- Dąb Bartek kòl Zagnańska
- Dąb Barzyńsczégò w Kadënach
- Dąb Beczka w Białowiesczé Pùszczë
- Dąb Bògùsława X w Wkrzańsczé Pùszczë
- Dąb Chrobri kól wsë Piotrowice
Òbôczë téż
Przëpisë
- Jan Macků, Jindrich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
- Adam Paluch "Zerwij ziele z dziewięciu miedz", Wrocław 1989r., str. 140
- Marek Żukow-Karczewski, Dąb – król polskich drzew, "AURA", nr 9/1988 r.
- Praca zbiorowa: Oxford – Wielka Historia Świata. Cywilizacje Europy. Anglia – Słowianie. Cywilizacje Australii i Oceanii. Papuasi. T. 13. Poznań: Polskie Media Amer.Com, 2006, s. 71-72. ISBN 83-7425-368-1.
- Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1923-1939. W: Ilustrowany katalog monet polskich. Warszawa: KAW, 1977, s. 17. Przewodnik do oznaczania roślin
- Józef Rostafiński ,Olga Seidl : Przewodnik do oznaczania roślin, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1962, s. 249,273.
- Harry Garms : Rośliny i zwierzęta Europy-przewodnik, Res Polona , Gdańsk 1995, s. 23. ISBN83-7071-144-8.
- www.drzewapolski.pl