Biblëjô - rozeszłoscë midzë wersjama

Z Wikipedia
Usunięta treść Dodana treść
TjBot (diskùsëjô | wkłôd)
D r2.7.2) (robot dodôwô: tt:Инҗил, xal:Библь
Addbot (diskùsëjô | wkłôd)
D Bot: Migrating 204 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q1845 (translate me)
Linijô 79: Linijô 79:
[[Kategòrëjô:Religijô]]
[[Kategòrëjô:Religijô]]


[[ab:Абиблиа]]
[[af:Bybel]]
[[als:Bibel]]
[[am:መጽሐፍ ቅዱስ]]
[[an:Biblia]]
[[ang:Biblioþēce]]
[[ar:الكتاب المقدس]]
[[arc:ܟܬܒܐ ܩܕܝܫܐ]]
[[arz:الكتاب المقدس]]
[[ast:Biblia]]
[[ay:Biblia]]
[[az:Bibliya]]
[[ba:Библия]]
[[bar:Bibel]]
[[bat-smg:Bėblėjė]]
[[be:Біблія]]
[[be-x-old:Біблія]]
[[bg:Библия]]
[[bi:Baebol]]
[[bm:Bibulu]]
[[bn:বাইবেল]]
[[bo:གསུང་རབ།]]
[[bpy:বাইবেল]]
[[br:Bibl]]
[[bs:Biblija]]
[[ca:Bíblia]]
[[cdo:Séng-gĭng]]
[[ceb:Bibliya]]
[[chy:Ma'heónemôxe'êstoo'o]]
[[ckb:کتێبی پیرۆز]]
[[co:Bibbia]]
[[cs:Bible]]
[[cv:Библи]]
[[cy:Beibl]]
[[da:Bibelen]]
[[de:Bibel]]
[[diq:İncil]]
[[dsb:Biblija]]
[[dv:ބައިބަލް]]
[[ee:Biblia]]
[[el:Αγία Γραφή]]
[[en:Bible]]
[[eo:Biblio]]
[[es:Biblia]]
[[et:Piibel]]
[[eu:Biblia]]
[[ext:Bíblia]]
[[fa:کتاب مقدس]]
[[fi:Raamattu]]
[[fiu-vro:Piibli]]
[[fj:Ai Vola Tabu]]
[[fo:Bíblian]]
[[fr:Bible]]
[[fur:Biblie]]
[[fy:Bibel]]
[[ga:An Bíobla]]
[[gan:聖經]]
[[gd:Bìoball]]
[[gl:Biblia]]
[[gn:Tupã ñe'ẽngue ryru]]
[[gu:બાઇબલ]]
[[ha:Baibûl]]
[[hak:Sṳn-kîn]]
[[haw:Paipala]]
[[he:ביבליה]]
[[hi:बाइबिल]]
[[hr:Biblija]]
[[hsb:Biblija]]
[[ht:Bib]]
[[hu:Biblia]]
[[hy:Աստվածաշունչ]]
[[ia:Biblia]]
[[id:Alkitab]]
[[ie:Bible]]
[[ig:Akwụkwọ Nsọ]]
[[ilo:Biblia]]
[[io:Biblo]]
[[is:Biblían]]
[[it:Bibbia]]
[[ja:聖書]]
[[jv:Alkitab]]
[[ka:ბიბლია]]
[[kg:Biblia]]
[[ki:Biblia]]
[[kk:Таурат және Інжіл]]
[[kl:Biibili]]
[[kn:ಬೈಬಲ್]]
[[ko:성경]]
[[koi:Библия]]
[[ksh:Bibel]]
[[ku:Încîl]]
[[kw:Bibel]]
[[ky:Библия]]
[[la:Biblia]]
[[lad:Biblia]]
[[lb:Bibel]]
[[lg:Baibuli]]
[[li:Biebel]]
[[lmo:Bibia]]
[[ln:Biblíya]]
[[lo:ພະຄຳພີ]]
[[lt:Biblija]]
[[lv:Bībele]]
[[mg:Baiboly]]
[[mk:Библија]]
[[ml:ബൈബിൾ]]
[[mn:Библи]]
[[mr:बायबल]]
[[mrj:Библи]]
[[ms:Alkitab]]
[[mt:Bibbja]]
[[mwl:Bíblia]]
[[my:သမ္မာကျမ်းစာ]]
[[na:Bibel]]
[[nah:Teōāmoxtli]]
[[nds:Bibel]]
[[nds-nl:Biebel]]
[[ne:बाइबल]]
[[nl:Bijbel (christendom)]]
[[nn:Bibelen]]
[[no:Bibelen]]
[[nov:Bible]]
[[nrm:Bibl'ye]]
[[nso:Bibele]]
[[ny:Baibulo]]
[[oc:Bíblia]]
[[om:Kitaaba]]
[[os:Библи]]
[[pa:ਬਾਈਬਲ]]
[[pag:Biblia]]
[[pap:Beibel]]
[[pdc:Biwwel]]
[[pfl:Biewel]]
[[pl:Biblia]]
[[pms:Bibia]]
[[pnb:بائبل]]
[[pt:Bíblia]]
[[qu:Dyuspa Simin Qillqa]]
[[rm:Bibla]]
[[rn:Bibiliya]]
[[ro:Biblia]]
[[ru:Библия]]
[[rue:Біблія]]
[[rw:Bibiliya]]
[[sah:Биибилийэ]]
[[sc:Bibbia]]
[[scn:Bibbia]]
[[sco:Bible]]
[[se:Biibbal]]
[[sg:Bible]]
[[sh:Biblija]]
[[si:ශුද්ධවූ බයිබලය]]
[[simple:Bible]]
[[sk:Biblia]]
[[sl:Sveto pismo]]
[[sm:'O le Tusi Pa'ia]]
[[sn:Bhaibheri]]
[[so:Kitaabka quduska]]
[[sq:Bibla]]
[[sr:Библија]]
[[srn:Bèibel]]
[[ss:LiBhayibheli]]
[[st:Bebele]]
[[stq:Biebel]]
[[su:Alkitab]]
[[sv:Bibeln]]
[[sw:Biblia ya Kikristo]]
[[szl:Biblijo]]
[[ta:விவிலியம்]]
[[te:బైబిల్]]
[[tet:Bíblia]]
[[tg:Таврот ва Инҷил]]
[[th:คัมภีร์ไบเบิล]]
[[ti:መጽሓፍ ቅዱስ]]
[[tk:Injil]]
[[tl:Bibliya]]
[[to:Tohitapu]]
[[tpi:Baibel]]
[[tr:Kitab-ı Mukaddes]]
[[tt:Инҗил]]
[[tt:Инҗил]]
[[tum:Baibolo]]
[[tw:Twere Kronkron]]
[[ty:Pipiria]]
[[ug:ئىنجىل]]
[[uk:Біблія]]
[[ur:کتاب مقدس]]
[[uz:Muqaddas Kitob (Xristian Dinida)]]
[[ve:Bivhili]]
[[vec:Bibia]]
[[vep:Biblii]]
[[vi:Kinh Thánh]]
[[vls:Bybel]]
[[war:Bibliyá]]
[[wo:Biibël]]
[[wuu:圣经]]
[[xal:Библь]]
[[xh:IBhayibhile]]
[[xmf:ბიბლია]]
[[yi:ביבל]]
[[yo:Bíbélì Mímọ́]]
[[zea:Biebel]]
[[zh:聖經]]
[[zh-min-nan:Sèng-keng]]
[[zh-yue:聖經]]
[[zu:IBhayibheli]]

Wersëjô z 19:19, 8 str 2013

Biblëjô, Swiãté Pismò (z grecczégò βιβλιον biblion - zwój papirusu, ksãga, w.l. biblia - ksãdzi) - zbiér ksąg, spisany pierwoszno pò hebrjskù, aramejskù i greckù, ùznôny przez żëdów i chrzescëjôn za zôwzãti przez Bòga. Biblëjô i apartné ji dzéle mają jinszé znaczenié nôbòżné dlô różnëch wëznań. Na chrzescëjańskô Biblëjã składô sã Stôri Testameńt i Nowi Testameńt. Biblëjô hebrajskô - Tanach òbjimô ksãdzi Stôrégò Testameńtù.

Zwój Torë w jãzëkù hebrajsczim

Kanón

Grecczi słowò kanón òznôczô strzëna, chternô służëła za miarã, stąd dalszé znaczenié - regla, prowadnik pòstãpòwania, wiarë. Kanón Swiãtégò Pisma òznôczô zbiérnik ksąg ùznônëch za zôwzãté i przez to za normã wiarë. Do IV staletégò n.e. nie bëło zadnégò kanonu Biblëji. Pierszé zmiónczi ò przëjãtim zestôwkù kanonicznich ksąg w antikòwim Kòscele pòkôzają sã w ùchòwônëch pismach chrzescëjansczich autorów IV s. - m.n. sw. Atanazégò, sw. Augustina, sw. Heronima, sw. Rufina. W tim czasù próbowano ùsztôłcëc òpòwiôdny kanón - m.jin. na synodach w Hippònie w 393r. i w Kartaginie w 397r. W kùńcu ùgòdzono kanón Biblëji na sobòrze Trëdencczim w 1546r.

Antikòwi dél manuskryptu Septuaginty (zwój Proroków miészich) ok. I s. p.n.e.

Stôri Testameńt

Na Stôri Testameńt skłôdaô sã w leżnoscë òd ùznanégò kanonu:

  • 39 ksąg - kanón hebrajsczi ùznôny przez żëdów i wëznania protestancczé;
  • 46 ksąg - kanón katolicczi;
  • 49 ksąg - kanón prawosławnë.

Ksãdzi Stôrégò Testameńtu pòwstałë wedle różnich dzysdniowich badérów w cządze òd XII do II s. p.n e.. Zamkòscą Stôrégò Testameńtu je historëjô i spôdkòwizna żëdowsczégò narodu. Òne òstałë spisôné w jãzëkù hebrajsczim i aramejsczim.

Rãcznie przepisëwôny egzemplôrz Biblëji łacëzniané z 1407 r. do czëtani na głos w klôsztorze
Biblëja Gùtenberga pierszô ksążka drëkòwônô przë ùżëcim drëkarzczégò pisma
Dzél hebrajsczégò tekstu Ksãdzi Wińdzeniô rozdz. 20 (Dzesyńc Bòżëch Przëkôzaniów)
Dzęl Ewanielii Łukôsza w Kòdeksu Aleksandryjsczim z V stalatégò

Ksãdzi Stôrégò Testameńtu chrzescëjanie dzelą na:

  • ksãdzi historëczné;
  • ksãdzi profetëczné;
  • ksãdzi didakticzné.

Wedle jinszégò pòdzélënkù, mającégò kòrzenie w żëdowiznie, są to Piãcoksąg Mòjżeszowi (żëd. Tora), Prorocy (żëd. Newiim) i Pisma (żëd. Ketuwim). Dlô Żëdów nôważniszô je nôstarszô czãsc Biblëji - Piãcoksąg Mòjżeszowi

  • Na Piãcoksąg składają sã:
  • Ksãga Pòczątków;
  • Ksãga Wińdzeniô;
  • Ksãga Kapłańskô;
  • Ksãga Lëczbów;
  • Ksãga Pòwtórzonégò Prawa.
  • Ksãdzi Proroków to:
  • Ksãga Jozuégò;
  • Ksãga Sãdzów;
  • Ksãga Samùela 1 i 2;
  • Ksãga Królewskô 1 i 2;
  • Ksãga Izajôsza;
  • Ksãga Jeremiôsza;
  • Ksãga Ezechiela;
  • 12 proroków miészich (Ozejôsza, Joela, Amòsa, Abdiôsza, Jónôsza, Micheôsza, Nahùma, Habakùka, Sofóniôsza, Aggeùsza, Zachariôsza, Malachiôsza).
  • Ksãdzi hagiograficzné - dzelą sã na ksãdzi pòeticczi i na Ksãdzi ò charakterze historëczno - legendarnim.
  • Ksãga Psalmów;
  • Ksãga Przësłowiów;
  • Ksãga Hioba;
  • Piesniô nad Piesniama;
  • Ksãga Rut;
  • Jamrotanié;
  • Ksãga Kòheleta;
  • Ksãga Esterë;
  • Ksãga Daniela;
  • Ksãga Ezdrôsza;
  • Ksãga Nehemiôsza;
  • Ksqga Kroników 1 i 2.

Nowi Testameńt

Dlô chrzescëjôn, ùznającëch swiãtosc Stôrégò Testameńtu, spòdlowé znaczenié mô téż Nowi Testameńt, spisany w grecczim jãzëkù w latach 52-98 n.e.Zamkòscą Nowégò Testameńtu je Ewanielia, abò "Dobrô Nowina", ò Bòżim królestwie i ò zbawienim rozpòwiôdanô przez Jezësa Christusa i Jegò ùczniów, a téż dzeje pierszich gmin chrzescëjônsczich. Żëdzë i jislam nie ùznają Nowégò Testameńtu za swiãté pisma, chòc jislam ùwôżô Jezësa za proroka. Nowi Testameńt skłôdô sã z 27 ksąg:

  • Sztërë Ewanielie - zôpis żëcégò i ùczenié Jezësa Christusa:
  • Ewanieliô wedle sw. Mateùsza;
  • Ewanieliô wedlw sw. Marka;
  • Ewanieliô wedle sw. Łukôsza;
  • Ewanieliô wedle sw. Jana.
  • Dzeje Apòstolsczi - ksãga ópisuje pòczątczi Kòscoła, pò wniebowstąpienim Jezësa, pòkôzoné na spódkù dzejnotë niechtërnech apòstołów (sw.Pioter, sw.Paweł, sw. Jakùb Starszi i Młodszi).
  • Ksãdzi didakticzné - zbiér lëstów pisónych przez apostołów:
  • 13 lëstów sw. Pawła z Tarsu;
  • Lëst do Hebrajczików;
  • 7 lëstów òglowich (sw. Jakùba, 1 i 2 sw. Piotra, 1,2 i 3 sw. Jana, sw. Judë Tadeusza).
  • Apòkalipsa sw. Jana zwônô téż Òbjawienim sw. Jana.

Lëteratura

  • Encyklopediô Biblëjnô. Wyd. trzecé pòprôwioné. Warszawa: Òficëna Wëdawniczô "Vocatio", 2004.
  • Ewanielie na kaszëbsczi tłomaczoné, przełożił z greczi Adam Ryszard Sikora, Zarząd Główny Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego Gdańsk 2010, ISBN 978-83-87258-39-9
  • Jan Grodzëcczi. "Kòscół dogmatów i tradëcëji" 1963.
  • Kaszëbskô Biblëjô; Nowi Testament; IV Ewanjelje, przełożëł Francyszk Grucza, Hlondianum Poznań 1992, ISBN 83-85203-06-0
  • Ks. J. Karpecczi, "Różnice wëznaniowé", Warszawa 1961
  • Swięté Pismiona Nowégo Testameńtu, skaszëbił E. Gołąbk, Gdańsk : Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie ; Pelplin : Wydawnictwo Diecezjalne, 1993, ISBN 83-85011-65-X
  • Witold Tëloch: Dzeje ksąg Starégò Testameńtu. Warszawa: Ksążka i Wiedza, 1985.

Bùtnowé lënczi

[1] Przëkładë Biblëji



Hewòtny artikel òstôł napisóny przez òsobã jakô nie znaje perfektno kaszëbsczégò. Jãzëkòwô pòprôwnosc negò artikla wëmôgô werifikacëji.