Biblëjô - rozeszłoscë midzë wersjama
Nie podano opisu zmian |
D r2.7.2) (robot dodôwô: ti:መጽሓፍ ቅዱስ; zmiany kosmetyczne |
||
Linijô 1: | Linijô 1: | ||
'''Biblëjô, Swiãté Pismò''' (z grecczégò βιβλιον ''biblion'' - zwój papirusu, ksãga, w.l. ''biblia'' - ksãdzi) - zbiér ksąg, spisany pierwoszno pò hebrjskù, aramejskù i greckù, ùznôny przez żëdów i chrzescëjôn za zôwzãti przez Bòga. Biblëjô i apartné ji dzéle mają jinszé znaczenié nôbòżné dlô różnëch wëznań. Na chrzescëjańskô Biblëjã składô sã [[Stôri Testameńt]] i [[Nowi Testameńt]]. |
'''Biblëjô, Swiãté Pismò''' (z grecczégò βιβλιον ''biblion'' - zwój papirusu, ksãga, w.l. ''biblia'' - ksãdzi) - zbiér ksąg, spisany pierwoszno pò hebrjskù, aramejskù i greckù, ùznôny przez żëdów i chrzescëjôn za zôwzãti przez Bòga. Biblëjô i apartné ji dzéle mają jinszé znaczenié nôbòżné dlô różnëch wëznań. Na chrzescëjańskô Biblëjã składô sã [[Stôri Testameńt]] i [[Nowi Testameńt]]. |
||
Biblëjô hebrajskô - Tanach òbjimô ksãdzi Stôrégò Testameńtù. |
Biblëjô hebrajskô - Tanach òbjimô ksãdzi Stôrégò Testameńtù. |
||
[[ |
[[Òbrôzk:Torah2.jpg|mały|prawo|Zwój [[Tora|Torë]] w jãzëkù hebrajsczim]] |
||
==Kanón== |
== Kanón == |
||
Grecczi słowò ''kanón'' òznôczô strzëna, chternô służëła za miarã, stąd dalszé znaczenié - regla, prowadnik pòstãpòwania, wiarë. Kanón Swiãtégò Pisma òznôczô zbiérnik ksąg ùznônëch za zôwzãté i przez to za normã wiarë. Do IV staletégò n.e. nie bëło zadnégò kanonu Biblëji. Pierszé zmiónczi ò przëjãtim zestôwkù kanonicznich ksąg w antikòwim Kòscele pòkôzają sã |
Grecczi słowò ''kanón'' òznôczô strzëna, chternô służëła za miarã, stąd dalszé znaczenié - regla, prowadnik pòstãpòwania, wiarë. Kanón Swiãtégò Pisma òznôczô zbiérnik ksąg ùznônëch za zôwzãté i przez to za normã wiarë. Do IV staletégò n.e. nie bëło zadnégò kanonu Biblëji. Pierszé zmiónczi ò przëjãtim zestôwkù kanonicznich ksąg w antikòwim Kòscele pòkôzają sã w ùchòwônëch pismach chrzescëjansczich autorów IV s. - m.n. sw. Atanazégò, sw. Augustina, sw. Heronima, sw. Rufina. W tim czasù próbowano ùsztôłcëc òpòwiôdny kanón - m.jin. na synodach w Hippònie w 393r. i w Kartaginie w 397r. W kùńcu ùgòdzono kanón Biblëji na [[Sobór Trydencczi|sobòrze Trëdencczim]] w 1546r. |
||
[[ |
[[Òbrôzk:Lxx Minorprophets.gif|mały|prawo|Antikòwi dél [[manuskrypt]]u [[Septuaginta|Septuaginty]] (zwój ''Proroków miészich'') ok. [[I stalaté p.n.e.|I s. p.n.e.]]]] |
||
=== Stôri Testameńt=== |
=== Stôri Testameńt === |
||
Na Stôri Testameńt skłôdaô sã w leżnoscë òd ùznanégò kanonu: |
Na Stôri Testameńt skłôdaô sã w leżnoscë òd ùznanégò kanonu: |
||
* 39 ksąg - kanón hebrajsczi ùznôny przez żëdów i wëznania protestancczé; |
* 39 ksąg - kanón hebrajsczi ùznôny przez żëdów i wëznania protestancczé; |
||
Linijô 11: | Linijô 11: | ||
* 49 ksąg - kanón prawosławnë. |
* 49 ksąg - kanón prawosławnë. |
||
Ksãdzi Stôrégò Testameńtu pòwstałë wedle różnich dzysdniowich badérów w cządze òd XII do II s. p.n e.. Zamkòscą Stôrégò Testameńtu je historëjô i spôdkòwizna żëdowsczégò narodu. Òne òstałë spisôné w jãzëkù hebrajsczim i aramejsczim. |
Ksãdzi Stôrégò Testameńtu pòwstałë wedle różnich dzysdniowich badérów w cządze òd XII do II s. p.n e.. Zamkòscą Stôrégò Testameńtu je historëjô i spôdkòwizna żëdowsczégò narodu. Òne òstałë spisôné w jãzëkù hebrajsczim i aramejsczim. |
||
[[ |
[[Òbrôzk:Bible.malmesbury.arp.jpg|mały|prawo|Rãcznie przepisëwôny egzemplôrz Biblëji łacëzniané z [[1407]] r. do czëtani na głos w [[klôsztor]]ze]][[Òbrôzk:Gutenberg Bible.jpg|mały|prawo|[[Biblëja Gùtenberga]] pierszô ksążka drëkòwônô przë ùżëcim drëkarzczégò pisma]] |
||
[[ |
[[Òbrôzk:Penteteuch.jpg|mały|prawo|Dzél hebrajsczégò tekstu [[Ksãga Wińdzeniô|Ksãdzi Wińdzeniô]] rozdz. 20 ([[Dekalog|Dzesyńc Bòżëch Przëkôzaniów]])]] |
||
[[ |
[[Òbrôzk:Codex alexandrinus.jpg|mały|prawo|Dzęl [[Ewanielia Łukôsza|Ewanielii Łukôsza]] w [[Kòdeks Aleksandryjsczi|Kòdeksu Aleksandryjsczim]] z [[V stalaté]]gò]] |
||
Ksãdzi Stôrégò Testameńtu chrzescëjanie dzelą na: |
Ksãdzi Stôrégò Testameńtu chrzescëjanie dzelą na: |
||
* ksądzi historëczné; |
* ksądzi historëczné; |
||
Linijô 46: | Linijô 46: | ||
* Ksãga Ezdrôsza; |
* Ksãga Ezdrôsza; |
||
* Ksãga Nehemiôsza; |
* Ksãga Nehemiôsza; |
||
* Ksqga Kroników 1 i 2. |
* Ksqga Kroników 1 i 2. |
||
===Nowi Testameńt=== |
=== Nowi Testameńt === |
||
Dlô chrzescëjôn, ùznającëch swiãtosc Stôrégò Testameńtu, spòdlowé znaczenié mô téż Nowi Testameńt, spisany w grecczim jãzëkù w latach 52-98 n.e.Zamkòscą Nowégò Testameńtu je [[Ewanielia]], abò "Dobrô Nowina", ò Bòżim królestwie i ò zbawienim rozpòwiôdanô przez [[Jezës Christus|Jezësa Christusa]] i Jegò ùczniów, a téż dzeje pierszich gmin chrzescëjônsczich. |
Dlô chrzescëjôn, ùznającëch swiãtosc Stôrégò Testameńtu, spòdlowé znaczenié mô téż Nowi Testameńt, spisany w grecczim jãzëkù w latach 52-98 n.e.Zamkòscą Nowégò Testameńtu je [[Ewanielia]], abò "Dobrô Nowina", ò Bòżim królestwie i ò zbawienim rozpòwiôdanô przez [[Jezës Christus|Jezësa Christusa]] i Jegò ùczniów, a téż dzeje pierszich gmin chrzescëjônsczich. |
||
Żëdzë i jislam nie ùznają Nowégò Testameńtu za swiãté pisma, chòc jislam ùwôżô Jezësa za proroka. |
Żëdzë i jislam nie ùznają Nowégò Testameńtu za swiãté pisma, chòc jislam ùwôżô Jezësa za proroka. |
||
Linijô 62: | Linijô 62: | ||
* 7 lëstów òglowich (sw. Jakùba, 1 i 2 sw. Piotra, 1,2 i 3 sw. Jana, sw. Judë Tadeusza). |
* 7 lëstów òglowich (sw. Jakùba, 1 i 2 sw. Piotra, 1,2 i 3 sw. Jana, sw. Judë Tadeusza). |
||
* '''Apòkalipsa sw. Jana''' zwônô téż [[òbjawienié|Òbjawienim]] sw. Jana. |
* '''Apòkalipsa sw. Jana''' zwônô téż [[òbjawienié|Òbjawienim]] sw. Jana. |
||
==Lëteratura== |
== Lëteratura == |
||
*Encyklopediô Biblëjnô. Wyd. trzecé pòprôwioné. Warszawa: Òficëna Wëdawniczô "Vocatio", 2004. |
* Encyklopediô Biblëjnô. Wyd. trzecé pòprôwioné. Warszawa: Òficëna Wëdawniczô "Vocatio", 2004. |
||
*Jan Grodzëcczi. "Kòscół dogmatów i tradëcëji" 1963. |
* Jan Grodzëcczi. "Kòscół dogmatów i tradëcëji" 1963. |
||
*Ks. J. Karpecczi, "Różnice wëznaniowé", Warszawa 1961 |
* Ks. J. Karpecczi, "Różnice wëznaniowé", Warszawa 1961 |
||
*Witold Tëloch: Dzeje ksąg Starégò Testameńtu. Warszawa: Ksążka i Wiedza, 1985. |
* Witold Tëloch: Dzeje ksąg Starégò Testameńtu. Warszawa: Ksążka i Wiedza, 1985. |
||
==Bùtnowé lënczi== |
== Bùtnowé lënczi == |
||
[http://biblia.apologetyka.com/search] Przëkładë Biblëji |
[http://biblia.apologetyka.com/search] Przëkładë Biblëji |
||
{{verify}} |
{{verify}} |
||
[[Kategòrëjô:Religijô]] |
[[Kategòrëjô:Religijô]] |
||
Linijô 236: | Linijô 237: | ||
[[tg:Таврот ва Инҷил]] |
[[tg:Таврот ва Инҷил]] |
||
[[th:คัมภีร์ไบเบิล]] |
[[th:คัมภีร์ไบเบิล]] |
||
[[ti:መጽሓፍ ቅዱስ]] |
|||
[[tk:Injil]] |
[[tk:Injil]] |
||
[[tl:Bibliya]] |
[[tl:Bibliya]] |
Wersëjô z 08:03, 9 lëp 2011
Biblëjô, Swiãté Pismò (z grecczégò βιβλιον biblion - zwój papirusu, ksãga, w.l. biblia - ksãdzi) - zbiér ksąg, spisany pierwoszno pò hebrjskù, aramejskù i greckù, ùznôny przez żëdów i chrzescëjôn za zôwzãti przez Bòga. Biblëjô i apartné ji dzéle mają jinszé znaczenié nôbòżné dlô różnëch wëznań. Na chrzescëjańskô Biblëjã składô sã Stôri Testameńt i Nowi Testameńt. Biblëjô hebrajskô - Tanach òbjimô ksãdzi Stôrégò Testameńtù.
Kanón
Grecczi słowò kanón òznôczô strzëna, chternô służëła za miarã, stąd dalszé znaczenié - regla, prowadnik pòstãpòwania, wiarë. Kanón Swiãtégò Pisma òznôczô zbiérnik ksąg ùznônëch za zôwzãté i przez to za normã wiarë. Do IV staletégò n.e. nie bëło zadnégò kanonu Biblëji. Pierszé zmiónczi ò przëjãtim zestôwkù kanonicznich ksąg w antikòwim Kòscele pòkôzają sã w ùchòwônëch pismach chrzescëjansczich autorów IV s. - m.n. sw. Atanazégò, sw. Augustina, sw. Heronima, sw. Rufina. W tim czasù próbowano ùsztôłcëc òpòwiôdny kanón - m.jin. na synodach w Hippònie w 393r. i w Kartaginie w 397r. W kùńcu ùgòdzono kanón Biblëji na sobòrze Trëdencczim w 1546r.
Stôri Testameńt
Na Stôri Testameńt skłôdaô sã w leżnoscë òd ùznanégò kanonu:
- 39 ksąg - kanón hebrajsczi ùznôny przez żëdów i wëznania protestancczé;
- 46 ksąg - kanón katolicczi;
- 49 ksąg - kanón prawosławnë.
Ksãdzi Stôrégò Testameńtu pòwstałë wedle różnich dzysdniowich badérów w cządze òd XII do II s. p.n e.. Zamkòscą Stôrégò Testameńtu je historëjô i spôdkòwizna żëdowsczégò narodu. Òne òstałë spisôné w jãzëkù hebrajsczim i aramejsczim.
Ksãdzi Stôrégò Testameńtu chrzescëjanie dzelą na:
- ksądzi historëczné;
- ksądzi profetëczné;
- ksądzi didakticzné.
Wedle jinszégò pòdzélënkù, mającégò kòrzenie w żëdowiznie, są to Piãcoksąg Mòjżeszowi (żëd. Tora), Prorocy (żëd. Newiim) i Pisma (żëd. Ketuwim). Dlô Żëdów nôważniszô je nôstarszô czãsc Biblëji - Piãcoksąg Mòjżeszowi
- Na Piącoksąg składają sã:
- Ksãga Pòczątków;
- Ksãga Wińdzeniô;
- Ksãga Kapłańskô;
- Ksãga Lëczbów;
- Ksãga Pòwtórzonégò Prawa.
- Ksądzi Proroków to:
- Ksãga Jozuégò;
- Ksãga Sãdzów;
- Ksãga Samùela 1 i 2;
- Ksãga Królewskô 1 i 2;
- Ksãga Izajôsza;
- Ksãga Jeremiôsza;
- Ksãga Ezechiela;
- 12 proroków miészich (Ozejôsza, Joela, Amòsa, Abdiôsza, Jónôsza, Micheôsza, Nahùma, Habakùka, Sofóniôsza, Aggeùsza, Zachariôsza, Malachiôsza).
- Ksãdzi hagiograficzné - dzelą sã na ksãdzi pòeticczi i na Ksãdzi ò charakterze historëczno - legendarnim.
- Ksãga Psalmów;
- Ksãga Przësłowiów;
- Ksãga Hioba;
- Piesniô nad Piesniama;
- Ksãga Rut;
- Jamrotanié;
- Ksãga Kòheleta;
- Ksãga Esterë;
- Ksãga Daniela;
- Ksãga Ezdrôsza;
- Ksãga Nehemiôsza;
- Ksqga Kroników 1 i 2.
Nowi Testameńt
Dlô chrzescëjôn, ùznającëch swiãtosc Stôrégò Testameńtu, spòdlowé znaczenié mô téż Nowi Testameńt, spisany w grecczim jãzëkù w latach 52-98 n.e.Zamkòscą Nowégò Testameńtu je Ewanielia, abò "Dobrô Nowina", ò Bòżim królestwie i ò zbawienim rozpòwiôdanô przez Jezësa Christusa i Jegò ùczniów, a téż dzeje pierszich gmin chrzescëjônsczich. Żëdzë i jislam nie ùznają Nowégò Testameńtu za swiãté pisma, chòc jislam ùwôżô Jezësa za proroka. Nowi Testameńt skłôdô sã z 27 ksąg:
- Sztërë Ewanielie - zôpis żëcégò i ùczenié Jezësa Christusa:
- Ewanieliô wedle sw. Mateùsza;
- Ewanieliô wedlw sw. Marka;
- Ewanieliô wedle sw. Łukôsza;
- Ewanieliô wedle sw. Jana.
- Dzeje Apòstolsczi - ksãga ópisuje pòczątczi Kòscoła, pò wniebowstąpienim Jezësa, pòkôzoné na spódkù dzejnotë niechtërnech apòstołów (sw.Pioter, sw.Paweł, sw. Jakùb Starszi i Młodszi).
- Ksądzi didakticzné - zbiér lëstów pisónych przez apostołów:
- 13 lëstów sw. Pawła z Tarsu;
- Lëst do Hebrajczików;
- 7 lëstów òglowich (sw. Jakùba, 1 i 2 sw. Piotra, 1,2 i 3 sw. Jana, sw. Judë Tadeusza).
- Apòkalipsa sw. Jana zwônô téż Òbjawienim sw. Jana.
Lëteratura
- Encyklopediô Biblëjnô. Wyd. trzecé pòprôwioné. Warszawa: Òficëna Wëdawniczô "Vocatio", 2004.
- Jan Grodzëcczi. "Kòscół dogmatów i tradëcëji" 1963.
- Ks. J. Karpecczi, "Różnice wëznaniowé", Warszawa 1961
- Witold Tëloch: Dzeje ksąg Starégò Testameńtu. Warszawa: Ksążka i Wiedza, 1985.
Bùtnowé lënczi
[1] Przëkładë Biblëji
Hewòtny artikel òstôł napisóny przez òsobã jakô nie znaje perfektno kaszëbsczégò. Jãzëkòwô pòprôwnosc negò artikla wëmôgô werifikacëji.