Mëga
Mëdżi (Culicidae) – rodzëzna òwadów z rzãdu mùchówków, wëstãpùje na całim swiece. Znónëch je pòwëżi 40 ôrtów i kòl 3,5 tësąców gatënków mëgów.
Bùdowa cała[edicëjô | editëjë zdrój]
Dorosłi mëga mô gãbny aparat żgająco – susający, skłôdający sã z wëcygnionëch wargów (górnô i dólnô), żuwaczczi, pòdgãbia i szczãków I pôrë[1].
Fizjologiô[edicëjô | editëjë zdrój]
Samice mëgów susają krew zwierzãtów stałocëplnëch, a niechtërny òwadów, dlôte że do pòwstanié jajów w jajnikach òne brëkùją krwi òznaczonëch gatënków zwierzãtów. Samce mëgów jedzą kwiatowi sok. Samice mëgów wabi min.: zwikszoné stãżenié dwùtlenkù wãgla w wëdichanëm wiodrze i mlekòwi kwas. Na ùgrëzenié mëgów nôbarżi są wëtawienié młodi chłopi, dzecë i białczi czedë mają cządzawicã. Samica żga swòją òfiarã, do renë wpùszcza kapkã slënë, żebë krew ni mògła gãstniec. Pózni òna susa krew i òdlatuje czej napełni żôłądk krwią swòji òfiarë. Ji slëna drażni skórã. Pò ùgrëzenié skóra robi sã czerwionô i swãdzy.
Trib żëcé[edicëjô | editëjë zdrój]
Pònarwë mëgów żëją w wòdowim strzodowiskù. Dorosłé òsobniczi lôtają wieczorama w wiôldżich chmarach nad pòdmłokłimi łąkama, kòl jezor, stawów i rzéków. Jedné gatënczi lubią zacenioné kòlberdżi abò òswietloné, wòlné, wòdowé rëmnotë. Czasã jaja mëgów sã nie rozwijają, czedë nie przelezą przez cząd chłodu i nie nalezą sã w wilgòtnym strzodowiskù przez gwësny cząd. Jaja są zwãżoné na jednym kuńcu i skłôdóné na wòdze baro blisko sebie, tak że wòda ni mòże sã dostac do nich. Pònarwë sã lëgną pò gwësnym czasu. Òne są baro pierzglëwé i nieùbëtné chùtkò pikùją. Pònarwë mëgów jedzą psëjącą sã òrganiczną materiã, a blós niechtërny gatënczi są drapiéżnikama. Larwë mëgów są baro rëchawé.
Rozkwatérowanié[edicëjô | editëjë zdrój]
Mëdżi wëstãpùją òd Arktyczi pò tropikalną conã. W Pòlsczi mómë 47 gatënków mëgów. Ù nas nôbarżi zwëczjnô je:
- brzãczącô mëga (Culex pipiens)
- Theobaldia annulata
- komar widliszek (Anopheles maculipennis)
- Anopheles atroparvus
- Anopheles messeae
- Anopheles claviger
- Anopheles plumbeus
Gòrącé mëdżi:
- Anopheles gambiae – przenoszą malariã
- Aedes aegypti - przenoszą żôłtą febrã, dengã, zapôlenié mùskòwich plechów
- Anopheles mosquito – przenoszą malariã
- Stegomia calopus – przenoszą żôłtą febrã
- Phlebotomus papatasii - przenoszą dengã
Ekòlogiô[edicëjô | editëjë zdrój]
Chòrobë rozoszoné przez mëdżi to:
Systematika[edicëjô | editëjë zdrój]
Rodzëznë mëgòwatëch dzelą sã na pòdrodzëznë:
Pòdrodzëzna Anophelinae
Pòdrodzëzna Culicinae
- Aedeomyia
- Aedes
- Armigeres
- AyurakitiaCoquillettidia
- Culex
- Culiseta
- Deinocerites
- Eretmapodites
- Ficalbia
- Galindomyia
- Haemagogus
- Heizmannia
- Hodgesia
- Isostomyia
- Johnbelkinia
- Limatus
- Lutzia
- Malaya
- Mansonia
- Maorigoeldia
- Mimomyia
- Onirion
- Opifex
- Orthopodomyia
- Psorophora
- Runchomyia
- Sabethes
- Shannoniana
- Topomyia
- Trichoprosopon
- Tripteroides
- Udaya
- Uranotaenia
- Verrallina
- Wyeomyia
- Zeugnomyia
Pòdrodzëzna Toxorhynchitinae
Kaszëbsczé pòzwë[edicëjô | editëjë zdrój]
- mëgadzeskò[2]
- skògla
- skògwia
- skògùlc
- kùta
Òbaczë téż[edicëjô | editëjë zdrój]
- Plagi egipskie – trzecô ùcemiãga mëdżi ('kinim')
Przëpisczi[edicëjô | editëjë zdrój]
- ↑ J. Hempel-Zawitkowska, Zoologia dla uczelni rolniczych, 2007, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, str. 217.
- ↑ Eugeniusz Gòłąbk, Słowôrz pòlskò- kaszëbsczi
Bibliografia[edicëjô | editëjë zdrój]
- Barbara Skierska 1971. Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XXVIII Muchówki – Diptera Zeszyt 9 a Komary – Culicidae Larwy i poczwarki. PWN, Warszawa.
- Barbara Skierska 1977. Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XXVIII Muchówki – Diptera Zeszyt 9 b Komary – Postacie dojrzałe. PWN, Warszawa.