Lësatô kania

Lësatô kania (Milvus milvus) - to je wiôldżi ptôch, jaczi mieszkô tam, gdze miészają sã pòla i lasë, krótkò wikszich rzéków abò jezorów.

Milvus milvus

Ta kania gniôzdëje zwiksza np. na Mazurach i prawie na Pòmòrzim. Tam gdze sã lãgnie, rëchtowónô je apartnô strefa, w jaczi lesny za wiele nie robią, tak żebë ptôchë sã nie wërzasłë a nie wëcygnãłë précz.Kania lecy na jachtã nawetka 10 km òd gniôzda.Za jôdã mô drobné zwierzãta. Chto bë chcôł rozpòznac na niebie négo ptôcha, mùszi dac bôczenié na jegò widłowati ògón, wedle sztôłtu szlachùjący za ògònã jaskùłczi. Czej słuńce swiécy, farwi sã wnet żôłto-czerwiono. Në czasã mòżemë miec kłopòt, bó taczi sóm ògón mô czôrnô kania, półbrat naszi lësati.

Miara

• dłëgòsc cała 65-72 cm
• szerokòsc skrzidłów 145–155 cm
• wôga ok. 1,2–1,5 kg

Wëstãpòwanié

Zamieszkiwô Eùropã, Strzédną Azjã, nordową Afrikã i Kanarijné Òstrowë i Òstrowë Zelonégò Retkù. Wëstãpùje w zôpôdnym i strzédnym dzélu Eùropë, we wschòdnym dzélu Anatolië pò Czôrné Mòrze, temù téż òbéńda ji bëcô je mniszô jak czôrny kanie. Pôłniowé pòpùlacje, co zamieszkiwają na wiedno pas letnégò klimatu – wanożné, przëlatëją w strëmiannikù i łżëkwiece, a òdlatiwają òd zélnika do séwnika, a zdarziwô sã, że jaż do lëstopadnika. Eùropejsczé kanie nie wanożą na jeséń baro dalek, a òsoblëwie nad Westrzódzemné Mòrze. Swiatowô pòpùlacjô mòże sygac do 20000-30000 sztëk. W Pòlsce je baro mało lãgòwëch ptôchów (600-700 pôr), nowszé szacënczi pòdają 1-1,5 tës. z mòżlëwòtą zwikszaniô, wëstãpùje leno na zôpôdze i nordowò-wschòdnym dzélu kraju (Wiôlgòpòlskô, Pòmòrzé, nordowi dzél Dólnégò Sląska, a téż Warmië i Mazur) W jinszëch regiónach wëstãpiwô tej sej i mòżna gò ùzdrzëc prawie blós òb czas migracëjë, a w centróm i na wschòdze Pòlsczi ni mô gò prawie wcale. Le na Ùbrzégù przelotë céchùją sã wikszima karnama. Niechtërné sztëczi mògą zëmòwac w Strzédny Eùropie, ale z wiksza kòl składowisków smieców abò jinszëch môlów bòkadnëch w jedzenié. Òb zëmã pòkôziwają sã apartno, próbë zaòstaniô òb całi rok nie są regùlarné. Zdarziwô sã to blós w nordowò-zôpôdnym dzélu Pòlsczi i dają sã na to leno pòjedinczé sztëczi. To jeden  z nôpëszniészëch rabùsznëch ptóchów w kraju. Jesz w połwie XIX stalat lësowatô kania ùznôwónô bëła za jeden z wielnëch gatënków drapcowatëch ptôchów Pòlsce, chòc ji wielnota zacza spôdac ju w XVIII stalatach. Tedë téż do połwë XX stalat w Wiôlgòpòlsce bëła rzôdkòscą, a na Sląskù ùznówóno, że sã nie lãgnie. Béł to czas tãpieniô drapcowatëch ptóchów i jintensywnégò rozwijaniô sã gbùrzeniô. Zadżina tedë pòpùlacjô  w centralnym i wschòdnym dzélu kraju. Ale téż òd cziledzesąt lat òbserwùje sã zwikszenié lëczëbnotë ptóchów na zôpôdze Pòlsczi przez niemiecką pòpùlacjã. Mòże temù, ze migrëją òne z Niemców. Wëstãpùjąc w tëch regiónach, nie stronią òne òd lëdzy i nawetka wëkaziwają dobrą rozrodzeniową mòżnotã. Òd 1995 rokù gniôzda kaniów òbjãto ùstawòwą conową òchroną, a to prowadzy do pòwikszaniô sã lëczbë i òbéńdë wëstãpòwaniô tegò gatënkù.   

Céchë gatënkù

Ptóch ò wëlecałi pòstacëji i bestrim òpiórzenim. Òn i òna tak somò ùfarwòwóné. Òpiórzenié prawie wiedno dërdzawòbruné. Ògón czerwònobruny z wiérzchù i jasnoszari òd spòdu, dosc wiele wcãti (żóden eùropejsczi rabùsznik ni mô tak wiôldżégò wcãcô jak kania). Temù téż ògón je nôbarżi rozpòznowóną znanką tegò ptôcha w loce na wiôldżich wësokòscach. Głowa, szëja i placë òbsadzeniô skrzidłów jasnopòpielaté ze sztrichòwanim. Wiérzch cała dërdzawòbruny, spòdk cała jasniészi, sztrichòwóny. Na dôlny starnie skrzidła wildżi biôłi plachc, na wiérzchny starnie przeznórtny pôsk. Żółti dzëb z czórnym kùńcã, żółté nodżi. Szlachùjącô za nią czôrnô kania je përznã mniészô, mô wiele cemniészé òpiórzenié i mni wcãti ògón. W przërównanim do mësznika je wiele wikszô i mô dłëższé skrzidła. Pò lãgòwim czasu kanie mògą noclegòwac w karnach dochódôjącëch nawetka do sto sztëk.

Lësowatô kania czãsto lecy na prostëch abò letkò zdżãtëch skrzidłach, co w sztôłce przëbôcziwô lëtrã M. W chùtczim i chwatczim loce mô prawie wiedno rozkòscérzony ògón, chtërny czasã sã przekrzéwiô. Leno nie je tak drësznô jak czôrnô kania.