Czijew
Czijew (ùkr. Київ) – stolëca Ùkrajinë, jeden òd nôwiãkszich i nôstarszich gardów Eùropë. Wiéchrzëzna gardu skłôdô 847,66 km², lëdztwò 2,9 mln (stój na lëstopadnik 2015[1]).
Pòłożenié[edicëjô | editëjë zdrój]
Wiãkszi dzél Czijewa leżi na wësoczim (do 196 m n.r.m.) prawim brzegù rzéczi Dniepr. Mniészô czãsc leżi na niżawnym lewim brzegù.
Historiô[edicëjô | editëjë zdrój]
Czijew pòwstôł ju na zôczątkù V stalatégò jakò targòwi pùnkt na szlachù, jaczi łącził Kònstantinopòl ze Skandinawią. W IX-XI stalatim – znóny jakò Kanugård – béł centrum hańdlu Wikingów. W 882 gard òstôł zdobëti wikinsczim włôdcą Òlegiem Mądrim, chtëren przeniósł tuwò swòje sedłowié. W 988 abò 989 w Czijewie òdbił sã chrzest Włodzmierza I Wiôldżégò, symbòliczno ùznôwóny za chrzest Rusje. Na kùńc IX stalatégò Czijew stôł sã stolëcą Czijewsczi Rusje, w 1169 rôwnak pòzbéł na pòliticzny wôżnoce.
W 1240 gard najachalë i zniszczëlë Tatarowie, co bëło przëczëną ùpadkù dôwnégò gardu i pòczątkù móngòlsczi òkùpacje. W 1363 lëtewsczi ksążã Òlgerd dołãcził nen gard do Wiôldżégò Lëtewsczégò Ksãżstwa. Pò lubelsczi unie (w 1569) Czijew òstôł dołãczôny do Pòlsczi Kòrónë. W 1648 zajął gò Bògdón Chmielnicczi. W 1654 Czijew wszedł w skłôd Rusczi. W 1686 do Mòskòwsczégò patrijarchatu trafiła téż prawòsławnô czijewskô metropòliô.
W XIX stalatim Czijew stôł sã wiôldżim przemësłowim i hańdlowim centrum. W 1870 doprowadzëlë tuwò liniô banu, a w 1892 w gardze òstała wprowadzónô elektriszowô rësznota (Czijew béł drëdżim gardã w Eùropie, w jaczim pòjawił sã tramwaj). W 1917, pò pazdzérznikòwi rewòlucje, w gardze pòwòłóno Ùkrajińską Centralną Radzëznã, a pózni (w tim samim rokù) Ùkrajińską Nôrodną Repùblikã. W 1920 Czijew òstateczno òstôł zajãti Czerwòną Armią i dołãczóny do Ùkrajińsczi Socjalistny Sowiecczi Repùbliczi, chtërnô w 1922 nalôzłô sã w składze Sowiecczégò Związkù. W 1934 Czijew stôł sã stolëcą Ùkrajińsczi SSR.
Zabëtkòwi òbiektë[edicëjô | editëjë zdrój]
Leżącé w Czijewie Sobór Bòsczi Mądroscë i Peczerskô Ławra nôleżą do nôstarszich òstrzódków chrzescëjaństwa w tim dzélu Eùropë i òstałë wpisóné na lëstã swiatowégò kùlturnégò dzedzëctwa UNESCO.